ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ: ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

 

 

Στρασβούργο, 29 Μαρτίου 2019

CommDH (2019) 10

ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΕΚΔΟΧΗ

ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ:

Τρέχουσες Προκλήσεις και Πιθανές Λύσεις

Στρογγυλή τράπεζα με υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

που διοργανώθηκε από το Γραφείο του Επιτρόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Ελσίνκι, 13-14 Δεκεμβρίου 2018

ΕΚΘΕΣΗ

Πίνακας περιεχομένων

Εισαγωγή                                                                                                                    3

1 Ασφάλεια και ελευθερία των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

1.1 Αντίποινα κατά των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: τρέχουσες τάσεις και νέες προκλήσεις                                                                                       6

1.2 Προκλήσεις που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες ομάδες υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων                                                                                          10

2 Περιορισμοί στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών                                    13                       

2.1 Ρυθμιστικό πλαίσιο

2.2 Εμπόδια στη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις δημόσιες υποθέσεις  15

3 Πρότυπα και μηχανισμοί για την προστασία των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων                                                                                                               18

3.1 Ευρωπαϊκά πρότυπα που ευνοούν το έργο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών                                                                                                                       19

3.2 Μηχανισμοί προστασίας για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων 22

4 Η εξέλιξη του ψηφιακού περιβάλλοντος: Προκλήσεις και ευκαιρίες για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων                                                            27

Συμπεράσματα και Προτάσεις                                    33                                                                                                                                                                                                                                   

Εισαγωγή

1.Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην εξασφάλιση της συμβατότητας των κρατικών πολιτικών με τα ανθρώπινα δικαιώματα και στην υπεράσπιση των θυμάτων των παραβιάσεων. Λαμβάνουν θέση απέναντι στην αδικία, προάγοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα και άλλες αξιόλογες αρχές όπως οι δίκαιες, ισότιμες και συμπεριληπτικές κοινωνίες και η αειφόρος ανάπτυξη και μπορούν να περιγραφούν ως «πρεσβευτές του φωτός στις ζωές πολλών ανθρώπων»[1].

2. Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι βασικοί εταίροι της Επιτρόπου του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (εφεξής "η Επίτροπος") και του Γραφείου της. Η Επίτροπος έχει ειδική αποστολή όσον αφορά την υποστήριξη των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την προστασία τους και την ανάπτυξη ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για τις δραστηριότητές τους.

Παρέχει συμβουλές και συστάσεις προς τα κράτη μέλη με σκοπό την παροχή βοήθειας σε αυτά στην κατεύθυνση της εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους προς τους υπερασπιστές.[2] Θέτει ζητήματα σχετικά με το περιβάλλον εργασίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των περιπτώσεων εκείνων που κινδυνεύουν, τόσο μέσω του διαλόγου με τις αρχές όσο και δημοσίως. Επίσης παρεμβαίνει ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (στο εξής: ΕΔΔΑ) σε υποθέσεις σχετικά με υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Επίτροπος και το Γραφείο της βρίσκονται σε στενή επαφή με υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διοργανώνουν τακτικές διαβουλεύσεις μαζί τους.[3]

3. Το έτος 2018 σηματοδότησε την 20τή επέτειο της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για τους Υπερασπιστές Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων[4] και την 70η επέτειο της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.[5] Πριν από δέκα χρόνια, η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης υιοθέτησε τη δήλωσή της[6] σχετικά με τη δράση για τη βελτίωση της προστασίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την προώθηση των δραστηριότήτων τους. Η Επίτροπος προσπάθησε να προβεί σε απολογισμό της εφαρμογή αυτών των εγγράφων - ορόσημο και να αξιολογήσει τις τρέχουσες προκλήσεις και τις αναδυόμενες τάσεις που επηρεάζουν την ασφάλεια και το έργο των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων [που δραστηριοποιούνται] στον χώρο του Συμβουλίου της Ευρώπης.

4. Στις 13 και 14 Δεκεμβρίου 2018, το Γραφείο της Επιτρόπου διοργάνωσε μια στρογγυλή τράπεζα με υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ελσίνκι. Η εκδήλωση συγκέντρωσε περισσότερους από 40 συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένων ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοσιογράφων, δικηγόρων, εκπροσώπων ΜΚΟ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων από δεκαεννέα ευρωπαϊκές χώρες. Εκπρόσωποι διεθνών κυβερνητικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων συμμετείχαν επίσης στην εκδήλωση.

5. Η στρογγυλή τράπεζα παρέσχε ένα δίκτυο για την ανταλλαγή εμπειριών, περιλαμβανομένων καλών πρακτικών και μαθημάτων που απομίσθηκαν, σε ένα ποικίλο σύνολο υπερασπιστών και για την περίσκεψη πάνω σε πρακτικές λύσεις στις δυσκολίες που απαντώνται από πολλούς. Οι κύριοι στόχοι ήταν να εντοπιστούν και αναλυθούν οι παρόντες κίνδυνοι και οι αναδυόμενες προκλήσεις που επηρεάζουν την ασφάλεια και το έργο των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπως και να αναζητηθούν οι πιθανοί κίνδυνοι και οι ευκαιρίες από το αναπτυσσόμενο ψηφιακό και τεχνολογικό περιβάλλον. Οι συζητήσεις πέτυχαν να προσφέρουν στην Επίτροπο και την ομάδα της πιο ακριβή εικόνα της παρούσας κατάστασης,  επιτρέποντας η θητεία της να μπορέσει να υλοποιήσει μελλοντικές δραστηριότητες προς υποστήριξη των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η εκδήλωση επίσης παρέσχε μία ευκαιρία για δικτύωση και εμπέδωση της στρατηγικής συνεργασίας ανάμεσα στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κεντρικούς διεθνείς παράγοντες, όπως και την επανενεργοποίηση δεσμών και συνεργασίας με το Γραφείο της Επιτρόπου.

6. Η παρούσα αναφορά συνοψίζει τις συζητήσεις που έλαβαν χώρα στη στρογγυλή τράπεζα[7]. Η ενότητα 1 αναφέρεται σε ζητήματα σχετικά με την ασφάλεια και ελευθερία των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, περιλαμβανομένων των απειλών και βίαιων επιθέσεων εναντίον τους, καθώς και διοικητικές και δικαστικές παραβιάσεις των κατ’ ιδίαν ακτιβιστών, δημοσιογράφων και συνηγόρων υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ερευνάται ακόμα η κατάσταση των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που δραστηριοποιούνται στην προστασία των δικαιωμάτων ιδιαίτερων ομάδων, όπως οι πρόσφυγες, οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες, οι εθνικές μειονότητες, οι γυναίκες και τα ΛΟΑΤ άτομα. Η ενότητα 2 σκιαγραφεί τις υπάρχουσες και αναπτυσσόμενες κανονιστικές τάσεις και πρακτικές, οι οποίες τείνουν προς τον περιορισμό των ανεξάρτητων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών ή περιορίζουν την ικανότητά τους να ασκούν το νόμιμο έργο τους. Η ενότητα 3 παρουσιάζει το ισχύον νομικό και πολιτικό πλαίσιο αρχών, όπως έχει αναπτυχθεί στο ευρωπαϊκό επίπεδο, προκειμένου για τη διασφάλιση ενός εύφορου περιβάλλοντος για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Παρομοίως, παρουσιάζονται τα υπάρχοντα όργανα προστασίας εφαρμοζόμενα από διεθνείς και περιφερειακούς μηχανισμούς, όπως και ο ρόλος των εθνικών δομών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (στο εξής ΕΕΔΑ). Η ενότητα 4 χαρτογραφεί τις προκλήσεις και ευκαιρίες που προκύπτουν από το αναπτυσσόμενο ψηφιακό περιβάλλον για τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

7. Η αναφορά καταλήγει σε μία σειρά από συστάσεις από την Επίτροπο αναγόμενες στις διεθνείς και ευρωπαϊκές αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η υποχρέωση των μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης ως προς την προστασία των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την υπεράσπιση τους και τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος επιτρεπτικού για τις δραστηριότητές τους διαπνέει το νομικό πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης, περιλαμβανομένων των Συνθηκών, των αρχών ήπιου δικαίου, καθώς και των συστάσεων από τους αρμόδιους θεσμούς, μεταξύ των οποίων το Γραφείο της Επιτρόπου. Η σύσταση πρέπει να θεωρείται ως το σύνολο των ελάχιστων προδιαγραφών που πρέπει να γίνονται σεβαστές. Η Επίτροπος θα υπενθυμίσει στο διάλογό της με τις κυβερνητικές αρχές και άλλους παράγοντες και θα επιχειρήσει να τερματίσει ή να προλάβει δραστηριότητες, πρακτικές και νομοθεσίες που παρεμποδίζουν τους υπερασπιστές ανθρωπίνων διικαιωμάτων και τις δράσεις τους.

8. Η Επίτροπος επιθυμεί να εκφράσει τις ειλικρινείς ευχαριστίες της στους συμμετέχοντες στη στρογγυλή τράπεζα για τις πολύτιμες συμβολές τους στις συζητήσεις και στην παρούσα αναφορά.

1.1 Αντίποινα εναντίον των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων: σύγχρονες τάσεις και νέες προκλήσεις.

Επιθέσεις κατά της προσωπικής ασφάλειας

9. Σε ολοένα μεγαλύτερο αριθμό ευρωπαϊκών χωρών, οι κατ’ ιδίαν υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέλη του προσωπικού των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων για τα δικαιώματα του ανθρώπου, ακαδημαϊκοί, ακτιβιστές, συνήγοροι και δημοσιογράφοι στοχοποιούνται με ραγδαίους ρυθμούς εξαιτίας των δραστηριοτήτων τους στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της προώθησης υπεύθυνης διακυβέρνησης ή της μάχης τους ενάντια στη διαπλοκή.

10. Οι επιθέσεις εναντίον των υπερασπιστών εξακολουθούν να αποτελούν πηγή ανησυχίας. Απειλές, πράξεις εκφοβισμού, φυσική βία, απαγωγές ακόμη και δολοφονίες εξακολουθούν να καταγράφονται σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Η φύση και η σοβαρότητα των επιθέσεων κυμαίνεται σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με το τοπικό πλαίσιο. Οι φυσικές και λεκτικές επιθέσεις φέρονται να απλώνονται σε έναν αυξανόμενο αριθμό κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι συμμετέχοντες παρατηρούν ότι πολλές απειλές και επιθέσεις εναντίον των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένουν ακόμη αδήλωτες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ίδιοι οι υπερασπιστές δεν αναγνωρίζουν τη σοβαρότητα των απειλών εναντίον τους και εκλαμβάνουν την κατάσταση ως «κανονική». Επιπρόσθετα, σημειώνεται ότι οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών δεν έχουν κατά ανάγκη στη διάθεσή τους δίκτυα για την παροχή γνώσης και υποστήρίξης προκειμένου να αντιμετωπίσουν ή να προλάβουν τέτοιες επιθέσεις. Η απουσία αποτελεσματικών και ανεξάρτητων ερευνών σχετικά με τις επιθέσεις εναντίον των υπερασπιστών και η συνεπαγόμενη ατιμωρησία παραμένουν χρόνια προβλήματα σε ορισμένες περιοχές, καθιστώντας την υποτροπή σε νέες βιαιότητες σχεδόν αναπόδραστη.

11. Οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές και οι συνήγοροι, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν φυσική βία όταν εκφράζουν κριτική στις κυβερνητικές πολιτικές. Οι συμμετέχοντες παρατηρούν ότι οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Ρωσική Ομοσπονδία δραστηριοποιούνται σε ένα εχθρικό περιβάλλον χαρακτηριζόμενο από περιστατικά φυσικής βίας πλέον των επίμονων επιθέσεων στο δημόσιο διάλογο, των εκστρατειών δυσφήμισης και των ανοιχτών απειλών εναντίον του έργου τους. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα οξυμμένη στη βόρεια περιοχή του Καυκάσου, όπου οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίοι εκθέτουν την ατιμωρησία αναφορικά με σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υπόκεινται σε σοβαρούς κινδύνους. Στην Ουκρανία, οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων περιλαμβανομένων των ακτιβιστών κατά της διαφθοράς, των δημοσιογράφων και των ακτιβιστών που εργάζονται για την προστασία των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων παγίως καταγγέλλουν φυσικές επιθέσεις, εκφοβισμό, παρενοχλήσεις ή απειλές.

12. Οι αληθινές και επικίνδυνες απειλές που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι – περιλαμβανομένων ακόμη και δοολοφονιών – αποτελούν ένα ανησυχητικό φαινόμενο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και επιβάλλουν μία ισχυρή κρατική απάντηση προκειμένου να διασφαλισθεί η λογοδοσία για τις υπόψη πράξεις. Η προσοχή πρέπει να στραφεί στις πρόσφατες δολοφονίες των ερευνητών δημοσιογράφων, της Daphne Caruana Galizia στη Μάλτα και του Ján Kuciak και της μνηστής του Martina Kušnírová στη Δημοκρατία της Σλοβακίας. Οι συμμετέχοντες ανέφεραν ακόμη την περίπτωση του δημοσιογράφου Afgan Mukhtarli, ο οποίος απήχθη στη Γεωργία το Μάιο 2017 και μεταφέρθηκε στο Αζερμπαϊτζάν όπου κρατήθηκε και μεταγενέστερα καταδικάστηκε σε ποινή στερητική της ελευθερίας του έξι ετών τον Ιανουάριο 2018 ως μέρος της κρατικής καταστολής της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών.

13. Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί σε πλείονες περιοχές του Συμβουλίου της Ευρώπης, η ραγδαία ή δυσανάλογη χρήση της νομιμοποιημένης βίας από τα εκτελεστικά όργανα προκειμένου για τον περιορισμό της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων υφίστανται έντονους κινδύνους ασφάλειας κατά την άσκηση του δικαιώματος της ειρηνικής συνάθροισης.

Διοικητικές και Δικαστικές Παραβιάσεις

14. Οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν διοικητικές και δικαστικές παραβιάσεις σε όλη την έννομη σφαίρα του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά την άσκηση του έργου τους για χάρη της άμυνας και προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

15. Οι συμμετέχοντες συμφωνούν ότι οι παράνομες συλλήψεις, η κράτηση και η ποινική δίωξη επί τη βάσει αμφίβολων ή αθεμελίωτων ισχυρισμών έχουν χρησιμοποιηθεί κατά κόρον για τη φίμωση, τιμωρία ή αποθάρρυνση των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την εξακολούθηση των δραστηριοτήτων τους στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και από την άσκηση των δικαιωμάτων της ελευθερίας του συνεταιριζεσθαι, της έκφρασης και ειρηνικής συνάθροισης. Στη δε Ρωσική Ομοσπονδία, η σύλληψη και ποινική δίωξη για την επικαλούμενη κατοχή από τον Oyub Titiev, αρχηγικού μέλους του Ρωσικού Κέντρου Ενθύμησης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Τσετσενία, αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχήματος αντιποίνων εναντίον των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην περιοχή. Οι συμμετέχοντες εφιστούν την προσοχή στις εν εξελίξει έρευνες και την ποινική δίωξη των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοσιογράφων, ακαδημαϊκών και συνηγόρων στην Τουρκία συνεπεία της κήρυξης του κράτους σε κατάσταση ανάγκης το 2016. Οι υπερασπιστές αναφέρουν ότι έλαχιστη διαβούλευση εναντίον των κατηγοριών και των επιθέσεων ήταν διαθέσιμη στη διάρκεια της κατάστασης έκακτης ανάγκης. Η αυθαίρετη κράτηση των ακαδημαϊκών και ακτιβιστών στην Τουρκία εξακολουθεί να καταγράφεται ακόμη και μετά την άρση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, υπονομεύοντας το νόμιμο έργο των υπερασπιστών.

16. Οι αυθαίρετες συλλήψεις, ποινικές διώξεις και φυλάκιση των διαφωνούντων ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει καταστεί μέρος της εκστρατείας καταστολής των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αζερμπαϊτζάν. Παράλληλα, σε ορισμένες περιπτώσεις, επιπρόσθετες κατηγορίες έχουν αποδοθεί εναντίον ακτιβιστών, των οποίων ο χρόνος φυλάκισης έβαινε προς το τέλος του, με σκοπό να επιμηκυνθεί η αποστέρηση της ελευθερίας τους.

17. Ποικίλες μορφές διοικητικών και δικαστικών παραβιάσεων έχουν εξαπολυθεί εναντίον των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, κατάχρηση της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας[8], στοχοποίηση των υπερασπιστών και ταξιδιωτικές απαγορεύσεις για πολιτικούς λόγους.

18. Οι παρενοχλήσεις εναντίον των συνηγόρων δραστηριοποιούμενων σε υποθέσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνιστά μία καινοφανή τάση.  Στο Αζερμπαϊτζάν οι τροποποιήσεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας και του Κώδικα Δικηγόρων αποκλείουν δικηγόρους από δικαστικές διαδικασίες αστικού και διοικητικού δικαίου εκτός εάν είναι μέλη του Δικηγορικού Συλλόγου, του οποίου η ανεξαρτησία κατά τις καταγγελίες υπονομεύεται και πρόσφατα αυστηροποίησε την αποδοχή δικηγόρων δραστηριοποιούμενων στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή οι οποίοι έχουν κάποιο σύνδεσμο με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Η εν λόγω κίνηση θεωρείται μέρος της ενατατικοποιημένης καταστολής σε βάρος ενός αριθμού δικηγόρων, με τον περιορισμό της δυνατότητάς τους να ασκούν το επάγγελμά τους. Από το τέλος του 2017, οι συνήγοροι που χειρίζονται ευαίσθητες υποθέσεις καταγγέλλουν τη χρήση εναντίον τους κατασκευασμένων κατηγοριών και εκστρατειών σπίλωσης με τη διαγραφη από το δικηγορικό σύλλογο να αποτελεί ακόμη μία μέθοδο παρεμπόδισης και αντιποίνων. Δικαστική και διοικητική αυθαιρεσία που επικαλούνται ότι υπέστησαν οι δικηγόροι που εργάζονται στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κριμέα. Η αναφορά έγινε από έναν αριθμό δικηγόρων οι οποίοι τέθηκαν υπό έρευνα έπειτα από την παρακολούθηση πιθανών απωθήσεων στην περιοχή του Έβρου στην Ελλάδα. Επιπλέον, διαφαίνεται ότι δικηγόροι εκπρόσωποι προσφευγόντων ενώπιον του ΕΔΔΑ έχουν υποστεί παρενοχλήσεις από τα εκτελεστικά όργανα στην Ελλάδα. Οι συμμετέχοντες αναφέρουν ακόμη την φορολογική επιβάρυνση των συνηγόρων που εργάζονται στον τομέα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εμπλέκονται σε ένδικες διαδικασίες σε ορισμένα κράτη.

1.2 Προκλήσεις που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες ομάδες υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων

19. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται για την προώθηση των δικαιωμάτων των ευαίσθητων ομάδων και των μειονοτήτων είναι περισσότερο πιθανό να αντιμετωπίσουν απειλές. Παρότι σε ορισμένα κράτη του Συμβουλίου της Ευρώπης ενδέχεται να μην υφίσταται άμεσος κίνδυνος για την προσωπική ασφάλεια, το περιβάλλον στο οποίο εργάζονται μπορεί να είναι ακόμα εχθρικό. Οι υπερασπιστές που ασχολούνται με τα δικαιώματα των προσφύγων, των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών, των γυναικών, των ΛΟΑΤ ατόμων, των Ρομά και εθνικών μειονοτικών ομάδων βρίσκονται σε ιδιαίτερα ευάλωτη θέση δεδομένης της «αντιδημοφιλίας» των εν λόγω ζητημάτων σε πολλές χώρες. Σημειώνεται πώς η διαστρεβλωμένη και βλαπτική ρητορική έχει οδηγήσει μερίδες του πληθυσμού να εκφράζουν ανοιχτά μίσος απέναντι στις ομάδες αυτές και απέναντι στους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών που προωθούν και προστατεύουν τα δικαιώματά τους.

Ποινικοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας στους πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες

20. Οι υπερασπιστές που υποστηρίζουν πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες αντιμετωπίζουν αυξανόμενη πίεση, περιορισμούς και στίγμα. Η πονικοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας αποτελεί μία ακόμη εμφανιζόμενη τάση που μπορεί να εντοπισθεί σε ολοένα διευρυνόμενο αριθμό ευρωπαϊκών χωρών, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Ιταλία, η Ελλάδα, το Βέλγιο και η Ουγγαρία.

21. Οι συμμετέχοντες υποδεικνύουν ότι στη Γαλλία, αριθμός ακτιβιστών που επικουρούν πρόσφυγες μετανάστες έχουν υποστεί διώξεις και υψηλά χρηματικά πρόστιμα για τις δράσεις αλληλεγγύης τους (“délit de solidarité”). Επιπρόσθετα, η κατάχρηση της νομοθεσίας περί της συκοφαντίας και δυσφήμισης εναντίον των ακτιβιστών έχει καταφανώς αυξηθεί. Στο Βέλγιο, διάφοροι πολίτες έχουν κατηγορηθεί για λαθρεμπορία ανθρώπων με την παραχώρηση διαμονής σε μετανάστες σε αναζήτηση στέγης. Στα εν λόγω άτομα επιβλήθηκε προληπτική κράτηση, κατ’ οίκον έρευνες και εκφοβισμοί. Οι συμμετέχοντες επίσης υπέδειξαν ότι πολλοί πολίτες βρέθηκαν αντιμέτωποι με διώξεις για trafficking και συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση. Στην Ουγγαρία, σοβαρές ανησυχίες εγείρονται αναφορικά με την πρόσφατη νομοθεσία που προβλέπει ποινικές διώξεις, περιλαμβανομένης της φυλάκισης για εκείνους οι οποίοι θεωρείται ότι «διευκολύνουν την παράνομη μετανάστευση», η οποία διέπει τις νόμιμες δράσεις των ακτιβιστών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών προς υποστήριξη των αιτούντων άσυλο, των προσφύγων και των μεταναστών.

22. Απουσία περισσότερο συντεταγμένης έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα υπό το συντοντισμό των δυνάμεων της ΕΕ, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν επικουρήσει τα συμβαλλόμενα κράτη του Συμβουλίου της Ευρώπης στην επιτήρηση των αρχών διαφύλαξης της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας, όπως αποτυπώνονται στο δίκαιο της θάλασσας και το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπογραμμίζεται, ωστόσο, ότι οι προσπάθειές τους ως προς τη διάσωση ανθρώπων συνεχώς δυσφημίζονται. Οι συμμετέχοντες υποδεικνύουν ότι τα σκάφη των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στη Μεσόγειο γίνονται συχνά αντικείμενο εκστρατειών σπίλωσης και δημοσιογραφικών επιθέσεων. Στην Ιταλία, έχουν κατηγορηθεί από πολιτικούς ότι αποτελούν παράγοντα προσέλκυσης για τους μετανάστες που επιχειρούν επικίνδυνα θαλάσσια ταξίδια και ότι ενεργούν σαν «υπηρεσία ταξί» παράλληλα με τους δουλεμπόρους και λαθρεμπόρους. Τα σκάφη των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και τα πληρώματά τους εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν διοικητικές και δικαστικές πολυπλοκότητες προς βλάβη της δράσης τους υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι συμμετέχοντες καταγράφουν ότι κάποια σκάφη Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων έχουν υποχρεωθεί να παύσουν τις επιχειρήσεις τους  επί τη βάσει επικαλούμενων παραβιάσεων των διοικητικών κανονισμών, γεγονός που φαίνεται να αποτελεί μία περαιτέρω απόπειρα από τις κυβερνήσεις να φιμώσουν και να τιμωρήσουν τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και να αποθαρρύνουν το έργο τους.

 Υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προασπίζονται τα δικαιώματα των εθνικών μειονοτήτων, των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων

23. Εχθρικές τάσεις και βιαιότητες υποκινούμενες από μίσος εναντίον ορισμένων εθνικών μειονοτικών ομάδων και κοινοτήτων Ρομά έχουν παρομοίως επεκταθεί σε ακτιβιστές που υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους. Καθώς απειλητικά μηνύματα και επιστολές μίσους εναντίον των εν λόγω υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν αποτελούν κάτι νέο, σήμερα ανακύπτουν εντονότερες ανησυχίες σχετικά με τη ρεαλιστική πιθανότητα βίαιων επιθέσεων υποκινούμενων από μίσος. Αυτό έχει οδηγήσει τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην αναζήτηση καλύτερης προστασίας για τα μέλη του προσωπικού τους.

24. Οι υπερασπιστές των δικαιωμάτων των γυναικών αντιμετωπίζουν κινδύνουν και απειλές που επικεντρώνονται στο φύλο και ααπιτούν ιδιαίτερη προσοχή[9]. Εκείνοι οι οποίοι αμφισβητούν τα παραδοσιακά έμφυλα πρότυπα ή εργάζονται σε ζητήματα όπως η σεξουαλική ή αναπαραγωγική υγεία και υπερασπίζονται τα δικαιώματα των γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας συχνά στοχοποιούνται σε ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη. Για παράδειγμα, στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, οι υπερασπιστές των δικαιωμάτων των γυναικών που παρέχουν υποστήριξη σε γυναίκες θύματα έμφυλης βίας καταγράφουν συνεχείς παραβιάσεις και απειλές από τους δράστες της βίας.

25. Οι ακτιβιστές των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ ατόμων αντιμετωπίζουν πληθώρα απειλών. Οι συμμετέχοντες αναφέρουν ότι ακραία βία, περιλαμβανομένων δολοφονιών, εναντίον ΛΟΑΤ ατόμων και ακτιβιστών εξακολουθεί να αποτελεί πραγματικότητα σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, αποστερώντας από τους ανθρώπους αυτούς το δικαίωμα να ζουν ελεύθερα και με ασφάλεια, αποκλειστικά λόγω των προκαταλήψεων εναντίον της σεξουαλικής τους οριοθέτησης και της έμφυλης ταυτότητάς τους. Σε ορισμένες ΛΟΑΤ οργανώσεις έχει απορριφθεί η εγγραφή ή έχει υποβληθεί υπό εκτενή διερεύνηση, εξαναγκάζοντας ορισμένους ακτιβιστές να επιλέξουν να δραστηριοποιούνται εκτός των επίσημων οργανωτικών δομών. Οι υπερασπιστές παρατηρούν ότι η ελευθερία έκφρασης και ειρηνικής συνάθροισης των ΛΟΑΤ ατόμων έχει τεθεί υπό αναιτιολόγητους περιορισμούς σε ορισμένες χώρες. Στην Τουρκία, καταγράφεται άνοδος στη ρητορική του μίσους εναντίον ΛΟΑΤ ατόμων από τα μέσα ενημέρωσης και τους κυβερνητικούς αξιωματούχους, καθώς και παρενοχλήσεις της κοινωνίας των ΛΟΑΤ πολιτών. Το 2017, ο Κυβερνήτης της Άγκυρας ΛΟΑΤ ανακοίνωσε μία διακριτική απαγόρευση, σύμφωνα με την οποία κάθε δημόσια εκδήλωση αφιερωμένη στα δικαιώματα των ΛΟΑΤ ατόμων, περιλαμβανομένων προβολών ταινιών, ομάδων συζητήσεων, εκθέσεων και συναντήσεων απαγορεύονται επ’ αόριστον. Ο ιδρυτής του Kaos GL, μίας ΛΟΑΤ οργάνωσης, αναφέρεται ότι κρατήθηκε κατά το διάστημα από 2 έως 6 Φεβρουαρίου 2018 από την αστυνομία για τη δραστηριότητά του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Περιορισμοί στις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών

2.1 Κανονιστικό περιβάλλον

26. Η υιοθέτηση της περιοριστικής νομοθεσίας και των μέτρων που υπονομεύουν τις κοινωνικές ελευθερίες, συχνά με το πρόσχημα της ανάγκης για ασφάλεια και «διαφάνεια», θέτει επιπρόσθετα βάρη στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Καθώς  ορισμένα από τα μέτρα δεν είναι εντελώς νέα, σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν αποβεί ιδιαίτερα βλαπτικά για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

27. Σε ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη, τα κριτήρια της διαφάνειας επιτάσσουν στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα να συμμορφώνονται με επιβαρυντικούς νομικούς και διοικητικούς περιορισμούς που είτε παρεμποδίζουν την καταχώριση και την πρόσβασή τους σε χρηματοδότηση[10], είτε επιβάλλουν τον υποτιμητικό αυτοπροσδιορισμό τους. Αυτό ιδίως διακρίνει τις οργανώσεις που λαμβάνουν χρηματοδότηση από αλλοδαπούς χορηγούς. Άλλα εμπόδια προέρχονται από τα ρυθμιστικά πλαίσια τα στοχεύονται στη διασφάλιση της διαφάνειας, τα οποία υποβάλλουν τις οργανώσεις υπό εκτενή διερεύνηση και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως όργανα εκφοβισμού και παρενοχλήσεων. Συχνές και επαχθείς απαιτήσεις αναφορών, όπως και καταχρηστικοί έλεγχοι και εποπτεία, τείνουν να παρακωλύουν αδικαιολόγητα τη νόμιμη εργασία των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, και θα μπορούσαν εν τέλει να χρησιμοποιηθούν ως πρόφαση για τη φίμωση της κριτικής. Οι συμμετέχοντες παρατήρησαν ότι ορισμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες, όπως οι νομοθεσίες ενάντια της τρομοκρατίας και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, θα μπορούσαν στοχοποιήσουν αρνητικά ή να επηρεάσουν ακούσια την εργασία των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

28. Οι συμμετέχοντες ακόμη, υπέδειξαν ότι η επίμονη δημόσια συζήτηση εναντίον των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από κοινού με το φαινόμενο του trolling και άλλες επιθέσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή από τα μέσα ενημέρωσης, γίνονται ανεκτές – αν δεν ενθαρρύνοναται - από τις εθνικές αρχές, γεγονός που έχει επηρεάσει την περιοριστικήν νομοθεσίας επί της απονομιμοποίησης του έργου των υπερασπιστών. Στην Ουγγαρία, για παράδειγμα, ο συνδυασμός εκστρατειών σπίλωσης, νομοθεσίας επί της χρηματοδότησης από την αλλοδαπή, η πιθανότητα ποινικών κυρώσεων και στοχοθετημένων ελέγχων, ασκεί μία συνεχή αποθαρυντική επίδραση στις συνήθεις δραστηριότητες των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων με πιθανές ολέθριες συνέπειες για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που προωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι συμμετέχοντες σημειώνουν ότι αντιθέτως τα συμβαλλόμενα κράτη του Συμβουλίου της Ευρώπης η εχθρική ρητορική προκαλεί δυσπιστία στο κοινό ενάντια στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και νομιμοποιεί την καταστολή εναντίον τους τόσο από το κράτος όσο και από μη κρατικούς παράγοντες. Ο μετασχηματισμός της αντίληψης του κοινού σχετικά με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών καθιστά το έργο των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξαιρετικά δυσχερές, με απομειωμένη υποστήρικη από άλλες ομάδες της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων προγενέστερων εταίρων.

29. Επιπρόσθετα, οι συμμετέχοντες παρατηρούν ότι σε ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη, ο «χώρος» μόνο «περιορίζεται» όσον αφορά στους ανεξάρτητους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών που διαφωνούν ανοιχτά με τις πολιτικές της κυβέρνησης. Παράλληλα, επαρκώς χρηματοδοτούμενες και οργανωμένες δομές της «κοινωνίας των πολιτών» ευημερούν με το κράτος να απέχει. Οι συμμετέχοντες εκφράζουν ανησυχίες για την ανερχόμενη επιρροή των συντηρητικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες προωθούν μία ορισμένη ερμηνεία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με την απεμπόληση πάγιων αρχών και τη and περιθωριοποίηση των ανεξάρτητων παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών που διατηρούν κριτική στάση έναντι της επίσης τοποθέτησης. Στην Πολωνία, για παράδειγμα, η ίδρυση οργανώσεων που υποστηρίζουν την κυβερνώσα πλειοψηφία  και τις πολιτικές της γνωρίζει αύξηση τα τελευταία χρόνια. Οι συμμετέχοντες σημειώνουν ότι οι κατηγορίες περί της διανομής δημόσιων πόρων δίνουν προτεραιότητα στις οργανώσεις που συνεργάζονται στενά με το κράτος και αποκλείουν τις λοιπές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ιδίως εκείνες που ειδικεύονται στα δικαιώματα των γυναικών, την εξάλειψη των διακρίσεων και τους πρόσφυγες,  τους αιτούντες άσυλο και τα δικαιώματα των μεταναστών. Καταγράφεται ακόμα ότι μία παράλληλη κοινωνία των πολιτών υπό ομάδες «φονταμενταλιστών» επεκτείνειται στην Κροατία.

2.2 Παρεμπόδιση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στα δημόσια πράγματα

30. Οι συμμετέχοντες από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες συμμερίζονται ακόμη ανησυχίες σχετικά με τους περιορισμούς στο δικαίωμα τους να παρέχουν καθημερινά έργο υποστήριξης και εκστρατείες ενημέρωσης, να αρθρώνουν την κριτική των πολιτών, να συμμετέχουν στα δημόσια πράγματα και να διαμορφώνουν πολιτικές δημοσίου ενδιαφέροντος.

31. Οι νομοθετικές πρωτοβουλίες που στοχεύουν στην καταπολέμηση της πολιτικής διαφθοράς, στη διασφάλιση της διαφάνειας στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, ή στην προστασία της εθνικής ανεξαρτησίας από την «ξένη επιρροή», μπορούν να περιορίζουν τις δραστηριότητες των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θα πρέπει να ερευνώνται προσεκτικά. Το τελευταίο τείνει να συμβαίνει, για παράδειγμα, στις περιπτώσεις που η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών δομείται ως «πολιτική δραστηριότητα». Ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη ενδέχεται να επωφελούνται από την έλλειψη  σαφών και ομοιόμορφων ορισμών της έννοιας προκειμένου για την αιτιολόγηση της λήψης κατασταλτικών μέτρων στο πλαίσιο του ρόλου τους ως νόμιμου επιτηρητή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και προκειμένου για τον αποκλεισμό τους από τη συμμετοχή στα δημόσια πράγματα.

32. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη θέσπιση και εφαρμογή διαδοχικών τροποποιήσεων της νομοθεσίας για τις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις από τη Ρωσική Ομοσπονδία, η οποία απαιτεί όλες οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που λαμβάνουν οικονομική υποστήριξη οποιουδήποτε επιπέδου από το εξωτερικό και αναπτύσσουν «πολιτική δραστηριότητα» να καταχωρίζονται ως «αλλοδαποί εκπρόσωποι». Η έννοια της «πολιτικής δραστηριότητας» μπορεί να περιλαμβάνει οποιαδήποτε δραστηριότητα των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων προς το σκοπό της επιρροής της κοινής γνώμης ή προτάσεων αλλαγών σε οποιαδήποτε κυβερνητική πολιτική. Σε ορισμένες περιστάσεις, οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις καταχωρισμένες ως αλλοδαποί εκπρόσωποι δεν ήταν σε θέση να συνδιαλλαγούν με συγκεκριμένους κρατικούς αξιωματούχους ή να ασκήσουν ορισμένου τύπου δημόσια δραστηριότητα. Οι υπερασπιστές καταγράφουν ότι ο εντονότερος έλεγχος έναντι των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών έχει επιτείνει την πίεση επί των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει παρεμποδίσει το έργο τους και τις έχει στιγματίσει ενώπιον του κοινού. Τέτοιοι περιορισμοί έχουν οδηγήσει τους ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάατων να περιορίσουν τις δραστηριότητές τους ή να δραστηριοποιούνται με διαφορετικό τροπο, ενίοτε μέσω ανεπίσημων δικτύων.

33. Η θέσπιση ανάλογης νομοθεσίας βρίσκεται υπό συζήτηση στην Ουκρανία. Γενικότερα, οι συμμετέχοντες εκφράζουν τις ανησυχίες τους για τον ευρύτερο αρνητικό αντίκτυπο οποιασδήποτε νομοθεσίας θέτει αδικαιολόγητους περιορισμούς στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Δεδομένου ότι οι μιμητικές μέθοδοι των άλλων κρατών έχουν ήδη ελεγχθεί σε συγκεκριμένο κράτος, αυτό είναι ικανό να οδηγήσει σε ραγδαία διάδοση καταστροφικών νομοθεσιών που φιμώνουν την απόκλιση.

34. Οι παραβιάσεις του δικαιώματος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών να μετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων έχουν παρατηρηθεί σε ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη. Αυτό συμβαίνει καθώς οι αρχές όλο και περισσότερο καταφεύγουν σε υπερταχείες νομοπαρασκευαστικές διαδικασίες χωρίς ουσιαστικές διαβουλεύσεις με τους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών. Στο πλαίσιο αυτό, οι συμμετέχοντες παραπέμπουν στα ευρήματα της Εθνικής Ομοσπονδίας των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων της Πολωνίας, στα οποία καταγράφηκε ένας αριθμός παραδειγμάτων παραβιάσεων των κανόνων που διέπουν τη συνεργασία ανάμεσα στην κρατική διοίκηση και την κοινωνία των πολιτών μέσω διαβουλεύσεων και συμμετοχή. Στη Δημοκρατία της Μολδαβίας, οι αρχές έχουν καταγεγραμμένα καταστεί πιο επιφυλακτικοί στην ανάμιξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην νομοπαρασκευαστική διδαδικασία, με συνέπεια ενδεχόμενες καταχρήσεις και υπονόμευση της εμπιστοσύνης της κοινωνίας των πολιτών στις κεντρικές και περιφερειακές αρχές.

Εκλογικοί κανόνες και  ρυμθίσεις για το lobbying

35. Οι συμμετέχοντες εκφράζουν συγκεκριμένες ανησυχίες για τις περιπτώσεις που οι δραστηριότητες για τα ανθρώπινα δικαιώματα των οργανώσεων για την κοινωνία των πολιτών εντάσσονται στο πεδίο των εκλογικών κανόνων και των ρυθμίσεων για το lobbying. Καίτοι οι νομοθέτες ενδέχεται να μην είχαν πρόθεση να επιβάλουν περιορισμούς συγκεκριμένα στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ή να επέμβουν στις συνήθεις δραστηριότητές τους, εντούτοις οι προϋποθέσεις καταχώρισης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών ως τρίτων υπερασπιστών ή ομάδων συμφερόντων, σε συνδυασμό με τις υποχρεώσεις αναφοράς και τις κυρώσεις για τη μη συμμόφωση – περιλαμβανομένης της φυλάκισης – είναι δυαντό να οδηγήσουν σε αποδυνάμωση του οικείου έργου των οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όπως διευκρινίζεται κατωτέρω, σοβαροί περιορισμοί στην ικανότητα της κοινωνίας των πολιτών να αρθρώνουν γνώμες ή κριτική επί των δημοσίων πολιτικών έχουν παρατηρηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία ως αποτέλεσμα νομοθεσιών προκειμένου για τη ρύθμιση των εκλογικών περιόδων και του lobbying.

36. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο Μέρος ΙΙ του από 2014 Νόμου για το Lobbying ορίζεται ότι τα φυσικά πρόσωπα ή οργανώσεις, περιλαμβανομένων των φιλανθρωπικών οργανώσεων, χρειάζεται να καταχωριστούν ως ανεξάρτητα μέρη – υπερασπιστές στην Εκλογική Επιτροπή Επιτροπή στην περίπτωση που η δαπάνη τους κατά τη ρυθμιζόμενη περίοδο (π.χ. ένα έτος πριν την ημερομηνία των εκλογών) υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο όριο και εάν οι δραστηριότητές τους μπορούν να θεωρηθούν ικανές να επηρεάσουν το αποτέλεσμα των εκλογών. Οι συμμετέχοντες υπογραμμίζουν ότι κατά τη διαδικασία επεξεργασίας του από το Κοινοβούλιο, η απειλή για την ελευθερία του λόγου και την ελευθερία του συνέρχεσθαι από το Νόμο ως επί το πλείστον διέλαθε της προσχοής του ευρέος κοινού εξαιτίας της πολυπλοκότητας και της λεπτομερειακότητας της νομοθεσίας, ενδεικνύοντας πώς οι επιθέσεις στη δημοκρατία ενδέχεται να μην είναι πάντοτε εμφανείς.

37. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών παραπονουνται ότι ο Νόμος του Ηνωμένου Βασιλείου για το Lobbying έχει αποθαρρύνει το έργο των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων στη διάρκεια της ρυθμιζόμενης περιόδους, με πολλούς να προτιμούν να διατηρήσουν τη σιωπή τους σε κρίσιμα ζητήματα ενόψει των εκλογών και να επιλέγουν να περιορίσουν τος δραστηριότητές τους στις περιπτώσεις που οι τελευταίες θα μπορούσαν να υπαχθούν στο διφορούμενο ορισμό της «ρυθμιζόμενης δραστηριότητας», προκειμένου να μην υπόκεινται στις υποχρεώσεις καταχώρισης και υποβολής αναφορών ή στους περιορισμούς χρηματοδότητσης. Η απροθυμία εγγραφής συνδέεται επίσης με την ανησυχία ότι θα θεωρούνταν «κομματικοί». Οι συμμετέχοντες σημειώνουν ότι αυτό σχετίζεται κυρίως με την περίπτωση της Βόρειας Ιρλανδίας εξαιτίας του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών στην ειρηνευτική διαδικασία. Ακόμη και αν ο Νόμος του Ηνωμένου Βασιλείου για το Lobbying διέπει το σύνολο των φιλανθρωπικών οργανώσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο, επέφερε δυσανάλογο βάρος στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται σε περιθωριοποιημένες κοινότητες, όπως οι γλωσσικές μειονότητες ή άτομα με φυσικές, αισθητήριες ή μαθησιακές αναπηρίες, λόγω των επιπρόσθετων προϋποθέσεων για την υποστήριξη της ένταξής τους στα κοινωνικά δρώμενα που θα μπορούσε να περιορίζεται από τους περιορισμούς στη χρηματοδότηση.

38. Ο ιρλανδικός Νόμος για το Lobbying του 2015 προβλέπει την ίδρυση ενός υποχρεωτικού μητρώου ομάδων πίεσης lobbying. Οι συμμετέχοντες υποδεικνύουν ότι το έργο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών δύναται να υπόκειται στον ορισμό των δραστηριοτήτων lobbying όταν σκοπείται μία άμεση ή έμμεση επικοινωνία σε ένα «σχετικό ζήτημα» με τους δημόσιους αξιωματούχους. Παρά το αποδεκτό εγχείρημα του κράτους προς εγγύηση του ανοιχτού χαρακτήρα, της διαφάνειας και του δικαιώματος πρόσβασης των πολιτών και των οργανώσεων στην πληροφόρηση, πρέπει να υπομνησθεί η διαφορά ανάμεσα στο σύνηθες έργο υπεράσπισης και στο αντίστοιχο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται για την προώθηση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως προκύπτουν από το δικαίωμα συμμετοχής τους στα δημόσια πράγματα, όπως και από το έργο των ομάδων πίεσης που αποζημιώνονται για τις υπηρεσίες τους από ιδιωτικών συμφερόντων επιχειρήσεις.

3. Πρότυπα και Μηχανισμοί για την προστασία των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων

3.1 Ευρωπαϊκά πρότυπα υπέρ του έργου των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών

39. Η κοινωνία των πολιτών έχει ευρέως αναγνωριστεί ως ουσιώδης για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και της αρχής της νομιμότητας. Προκειμένου οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα μέλη τους να πραγματοποιούν το κρίσιμο έργο τους, προϋποτίθεται η ελευθερία να ασκούν πλήρως τα δικαιώματά τους χωρίς αδικαιολόγητες επεμβάσεις, περιλαμβανομένου του δικαιώματος να σχηματίζουν ενώσεις ελεύθερα, να συνέρχονται ειρηνικά και να εκφράζονται ανοιχτά, το δικαίωμα να συμμετέχουν στα δημόσια πράγματα, να απολαμβάνουν την προστασία της ιδιοκτησίας τους, όπως και τα δικαιώματα στην ιδιωτική ζωή, αποτελεσματική ένδικη προστασία, δίκαιη δίκη και προστασία από διακρίσεις. Εκτός από την υποχρέωση να μη θίγουν τα εν λόγω δικαιώματα, τα ευρωπαϊκά κράτη υπέχουν τη θετική υποχρέωση να δημιουργούν ενεργά και να διατηρούν ένα επιτρεπτικό νομοθετικό πλαίσιο και πολιτικό και δημόσιο περιβάλλον πρόσφορο για την υπόσταση και τη λειτουργία των οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών.

40. Οι συμμετέχοντες συμφωνούν ότι οι διεθνείς και ευρωπαϊκοί κανόνες και πρακτικές παρέχουν ένα παγιωμένο πλαίσιο για την προστασία του αναγκαίου περιβάλλοντος προκειμένου η κοινωνία των πολιτών να μπορεί να δράσει. Παρέχουν επίσης, σημαντικούς ορισμούς αναφορικά με τις διαδικασίες που πρέπει να διέπουν την ίδρυση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και την αναγνώριση της νομικής προσωπικότητάς τους, τη φύση των σκοπών που μπορούν να επιδιώκουν, την ελευθερία εσωτερικής διαχείρισης, την ικανότητά τους να αποζητούν την άντληση κεφαλαίων και δημόσιας υποστήριξης, καθώς και της κατάλληλης προσέγγισης για τη διασφάλιση της λογοδοσίας τους. Παρότι παραμένει πεδίο περαιτέρω διασάφησης των κριτηρίων που τα ευρωπαϊκά κράτη χρειάζεται να τηρούν προκειμένου να δοασφαλίζεται ένα υποστηρικτικό περιβάλλον για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, θεωρείται ότι οι προσπάθειες υπονόμευσης ενός τέτοιου περιβάλλοντος δεν οφείλονται σε κενά των ισχυόντων προτύπων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο (αρνητικός) αντίκτυπος των κατ’ ιδίαν μέτρων που συζητείται είναι πλήρως κατανοητός στα ευρωπαϊκά κράτη όταν νομοθετούν.

41. Εντούτοις, οι συμμετέχοντες αναγνωρίζουν ότι κάποιες από τις εγγυήσεις είναι ευρέως δομημένες και προϋποθέτουν κατάλληλη ερμηνεία προκειμένου για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής. Μπορούν ακόμη να είναι αντικείμενο περιορισμών, οι οποίοι παρότι υπηρετούν νόμιμους στόχους, ενδέχεται στην πράξη να χρησιμοποιούνται σκόπιμα για την υπονόμευση του προστατευτέου υποστηρικτικού περιβάλλοντος. Υπενθυμίζεται ότι τα ευρωπαϊκά κράτη όχι μόνο τείνουν να κάνουν επαναλαμβανόμενες αναφορές σε ενδιαφέροντα όπως η εθνική ασφάλεια και η δημόσια τάξη ως αιτιολογία για τους περιορισμούς, αλλά επίσης στην αναγκαιότητα διασφάλισης της διαφάνειας στις εκλογές και συναλλάγματος και στην καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Φαίνεται ωστόσο, να γίνεται δεκτή μία αναπτυσσόμενη αναγνώριση του πεδίου της καταχρηστικής άσκησης μέτρων που φαινομενικά επιδιώκουν νόμιμους σκοπούς και της αναγκαιότητας αποτροπής επίτευξης του στόχου αυτού με τον τρόπο που τα πρότυπα έχουν διατυπωθεί.

42. Η δυνατότητα προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είναι ιδιαίτερα σημαντική για την εγγύηση της εφαρμογής και εκτέλεσης των καθιερωμένων προτύπων. Οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορούν να καταφύγουν στο  can come Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την προστασία των ιδίων δικαιωμάτων. Σε απάντηση προς την Παρατήρηση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης «Πώς μπορούν να αποτραπούν ανεπίτρεπτοι περιορισμοί τις δραστηριότητες των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων στην Ευρώπη;», η Επιτροπή των Υπουργών θεωρεί ότι ένας από τους τρόπους αποτελεσματικής καταπολέμησης των απειλών που αντιμετωπίζουν οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις θα ήταν η «αυστηρή συμμόρφωση με τα άρθρα 10 και 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου[11]. Στο μέτρο που διακυβεύεται η ελευθερία της έκφρασης, το Δικαστήριο έχει επανειλημμένως κρίνει ότι «μία Μη Κυβερνητική Οργάνωση εφιστά την προσοχή σε ζητήματα δημοσίου ενδιαφέροντος, ασκεί το ρόλο της ως «δημόσιου φύλακα», ρόλο αντίστοιχης σημασίας με αυτόν του τύπου και  μπορεί να χαρακτηριστεί ως κοινωνικός «φύλακας»  δικαιολογώντας προστασία από τη Συνθήκη παρόμοια με αυτήν που αναγνωρίζεται στον τύπο»[12]. Αναφορικά με το δικαίωμα της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι, το ΕΔΔΑ έχει δεχθεί παράπονα από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών περί μεταξύ άλλων, αθέμιτης απόρριψης του δικαιώματος πρόσβασης σε νομικό καθεστώς και περί ιδιαίτερων εμποδίων στη δραστηριότητά τους και έχει επομένως δημιουργήσει νομολογία επί των διαδικασιών καταχώρισης ενώσεων και επί της συμβατότητας των όποιων περιοριστικών μέτρων με τη Συνθήκη. Υποθέσεις έχουν αναχθεί και ενώπιον του ΕΔΔΑ αναφορικά με την αυθαίρετη αποστέρηση της ελευθερίας των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την πραγματοποίηση των δράσεών τους. Περαιτέρω, το ΕΔΔΑ έχει αναγνωρίσει τη λεπτή κατάσταση σχετικά με τις αρμοδιότητες αυτών που ασκούν κριτική στην κυβέρνηση[13].

43. Η νομολογία του ΕΔΔΑ αναπτύσσεται ευθυγραμμιζόμενη με τις νέες εξελίξεις, με μία μεγαλύτερη ροή υποθέσεων σχετικά με τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων να θεωρείται αναμενόμενη στο εγγύς μέλλον. Η γενική στάση των αρχών έναντι των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κριτικής τους έχει εξεταστεί από το Δικαστήριο και χρησιμοποιηθεί σε μία σειρά από αποφάσεις κατά του Αζερμπαϊτζάν. Στην πρόσφατη απόφαση σχετικά με την ποινική δίωξη ενός επιφανούς υπερασπιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του Intigam Aliyev, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο πραγματικός στόχος των αμφισβητούμενων μέτρων ήταν να φιμώσουν και να τιμωρήσουν τον προσφεύγοντα για τις δράσεις του στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως και να τον αποτρέψουν από την εξακολούθηση τέτοιων δραστηριοτήτων. Βασίστηκε στο ευρύτερο πλαίσιο της στάσης των αρχών έναντι των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, περιλαμβανομένης της περιοριστικής ρύθμισης της δραστηριότητας και χρηματοδότησης των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, την κατηγορία περί εσχάτης προδοσία από υψηλά ιστάμενους αξιωματούχους και φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης και τη σύλληψη άλλων υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα υπό παρόμοιες συνθήκες. Με βάση τα ανωτέρω, το Δικαστήριο συμφώνησε ότι η κράτηση του προσφεύγοντος συνιστούσε μέρος μίας εκστρατείας ενάντια στην κοινωνία των πολιτών, αναγνωρίζοντας παραβίαση, μεταξύ άλλων, του άρθρου 18 ΕΣΔΑ σε συνδυασμό με τα άρθρα 5 και 8[14]. 

44. Το διεθνές και ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο λειττουργεί ως ασπίδα για τη διατήρηση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει αν και με ποιον τρόπο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην πράξη προκειμένου να ενισχύσει τους υπερασπιστές αναθρωπίνων δικαιωμάτων να εκκινήσουν ένδικες διαδικασίες με σκοπό να εκθέσουν την επιχειρούμενη από το κράτος οπισθοδρόμηση κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Συμφωνήθηκε ότι όλες οι ισχύουσες αρχές και δικαστικές αποφάσεις χρησιμεύουν μόνο εάν εφαρμόζονται κατάλληλα από τα κράτη. Οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν την ανάγκη οι ισχύοντες ευρωπαϊκοί και διεθνείς κανόνες να συνοδεύονται από περισσότερο αποτελεσματικά μέτρα με σκοπό να ωθούνται τα κράτη στο σεβασμό και την πρακτική αποτελεσματικότητά τους. Το τελευταίο ισχύει κυρίως στην παρούσα περίπτωση, όπου οι υπερασπιστές γίνονται μάρτυρες της αδιαφορίας των κρατών απέναντι στις εκπεφρασμένες ανησυχίες από τα διεθνή ή ευρωπαϊκά όργανα, περιλαμβανομένων και των αποφάσεων του ΕΔΔΑ.

Προστατευτικοί μηχανισμοί για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

45. Η ύπαρξη των μηχανισμών που υποστηρίζουν τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διεθνές, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο εξκολουθεί να είναι καίρια για την πλαισίωση των υπερασπιστών που βρίσκονται σε κίνδυνο και αυτών που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στο έργο τους, ιδίως σε περιστάσεις που τείνουν προς τον απολυταρχισμό και όπου η αρχή της νομιμότητας δε γίνεται σεβαστή.

46. Εκτός από τα όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης, όργανα σε διεθνές επίπεδο περιλαμβάνουν τις Ειδικές Διαδικασίες στο πλαίσιο των μηχανισμών των Ηνωμένων Εθνών περί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, περιλαμβανομένου του Ειδικού Εισηγητή για την κατάσταση των Υπερασπιστών των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, του Ειδικού Εισηγητή για τα δικαιώματα στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι ειρηνικά και of Association και του Ειδικού Εισηγητή για την προώθηση και προστασία του δικαιώματος της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης, από κοινού με τους ανεξάρτητους ειδικούς και τις ομάδες εργασίας. Μπορούν να ενεργούν σε περιπτώσεις παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων είτε σε ειδικές υποθέσεις είτε σε πιο συστημικά ζητήματα μέσω άμεσων κοινοποιήσεων με κυβερνήσεις, σε αναζήτηση – ενδεχομένως κατειπειγόντως – διευκρινίσεων για τις επικαλούμενες παραβάσεις. Όπου απαιτείται, μπορούν να ζητούν από τα κράτη να εφαρμόζουν προστατευτικά μέτρα προκειμένου για την εγγύηση ή επανόρθωση της απόλαυσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρακτικά, ωστόσο, οι συμμετέχοντες υποδεικνύουν ότι τα προστατευτικά μέτρα είναι δύσκολο να εφαρμοστούν στο τοπικό επίπεδο.

47. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει την ανάπτυξη μίας ενεργητικής και ανεξάρτητης κοινωνίας των πολιτών τόσο εκτός όσο και εντός του πλαισίου της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χορηγεί οικονομική βοήθεια σε πολυάριθμους ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω της εφαρμογής ποικίλων τύπων μέτρων προσαρμοσμένων στις εμφανιζόμενες πολύπλοκες δοκιμασίες. Διάφορα πολιτικά εργαλεία και φορείς επιστρατεύονται για την καταπολέμηση των περιορισμών στην κοινωνία των πολιτών, από κοινού με μηχανισμούς που στοχεύουν στην πρόληψη ή αντιμετώπιση των επιθέσεων κατά των ίδιων των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα κατοχυρωμένα στο Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ δικαιώματα της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι, της ελευθερίας του συνέρχεσθαι ειρηνικώς και της ελευθερίας της έκφρασης και πληροφόρησης πρέπει να τηρούνται από τα κράτη μέλη της ΕΕ όταν ενεργούν στο πλαίσιο του δικαίου της Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να εκκινήσει τη διαδικασία λόγω παραβάσεως εάν θεωρεί ότι η νομοθεσία ορισμένου κράτους αντιτίθεται στους κανόνες της ενωσιακής νομοθεσίας, παραπέμποντας εν τέλει την υπόθεση ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως στην περίπτωση της Ουγγαρίας αναφορικά με τη νομοθεσία για τη διαφάνεια των οργανώσεων που λαμβάνουν αλλοδαπή χρηματοδότηση[15]. Επίσης, τον Ιούλιο 2018, η Επιτροπή απέστειλε προειδοποιητική επιστολή σχετικά με την πρόσφατη ουγγρική νομοθεσία περί της ποινικοποίησης των δράσεων υποστήριξης των αιτούντων άσυλο[16]. Επιπρόσθετα, στις 19 Απριλίου 2018, υιοθετήθηκε Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου[17] με το οποίο καλούνταν η ΕΕ να θεσπίσει ένα «Όργανο Ευρωπαϊκών Αξιών», το οποίο θα παρέχει στοχευμένη οικονομική βοήθεια στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που προωθούν τις θεμελιώδεις αξίες Ευρωπαϊκής Ένωσης within στο τοπικό και εθνικό επίπεδο.

48. Στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στη βάση ενός πλαισίου παγιωμένης πολιτικής, η ΕΕ παρέχει υποστήριξη σε υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω πολιτικής δράσης και διαλόγου με τις αρχές των τρίτων χωρών, μέσω της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και του Ειδικού Αντιπροσώπου της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στο εθνικό επίπεδο, η οι αντιπροσωπείες της ΕΕ βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παρακολουθούν δίκες, επισκέπτονται υπερασπιστές υπό κράτηση, παρέχουν οικονομική βοήθεια σε υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την πραγματοποίηση του έργου τους, ενεργοποιούν τους μηχανισμούς προστασίας για όσους βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο και  παρέχουν δημοσιότητα στο έργο των υπερασπιστών. Η προαναφερόμενη πολιτική δέσμευση και δράση υποστηρίζεται από επιχειρησιακή και οικονομική υποστήριξη των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω του Ευρωπαϊκού Οργάνου για τη Δημοκρατία και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (EΟΔΑΔ), το οποίο χρηματοδοτεί πολυάριθμα σχέδια και δραστηριότητες στο παγκόσμιο, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Μία από τις πρωτοβουλίες που έχουν χρηματοδοτηθεί από το ΕΟΔΑΔ, το ProtectDefenders.eu, αποτελεί το ευρωπαϊκό μηχανισμό προστασίας των υπερασπιστών που έχει ιδρυθεί για την παροχή πολυεπίπεδης βοήθειας σε υπερασπιστές ευρισκόμενους σε υψηλό κίδυνο παγκοσμίως. Λειτουργεί υπό τη συνέργεια δώδεκα Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων of 12 δραστηριοποιούμενων στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων[18] και παρέχει επείγουσα πρακτική υποστήριξη και υλική βοήθεια στους υποστηρικτές ανθρωπίνων δικαιωμάτων που βρίσκονται σε κίνδυνο. Περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, νομική βοήθεια, ιατρική φροντίδα και προσωπική ασφάλεια. Προσφέρει ακόμα ένα πρόγραμμα προσωρινής μεταφοράς για υποστηρικτές και τις οικογένειές τους σε κίνδυνο εντός της χώρας τους, της περιφέρειας ή στο εξωτερικό. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός προβλέπει μικρές έως μεσαίες επιχορηγήσεις σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως και τη διοργάνωση εκπαίδευσης και επαύξησης των δυνατοτήτων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Ωστόσο, η γεωγραφική περιοχή δράσης παραμένει περιορισμένη σε σχέση με την περιοχή του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο για χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

50. Οι μηχανισμοί που ενεργοποιούνται από τις διεθνείς Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις έχουν αποδειχθεί καίριας σημασίας για την παροχή επείγουσας ή μεσαίας έως μακρόχρονης υποστήριξης στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις οικογένειές τους παγκοσμίως. Ωστόσο, διεθνείς και Ευρωπαίοι εταίροι σημειώνουν ότι η αναγκαιότητα της αιτούμενης υποστήριξης των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διάφορες χώρες υπερβαίνει την υποστήριξη που μπορεί πράγματι να παρασχεθεί, υπενθυμίζοντας ακόμα μία φορά την επιδείνωση του περιβάλλοντος εργασίας των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

51. Οι συμμετέχοντες αναφέρουν ότι οι υποθέσεις βίας και ανασφάλειας που αντιμετωπίζουν οι υπετασπιστές εξακολουθούν να συνιστούν ανησυχητικό φαινόμενο, ιδίως σε σχέση με τους αυξανόμενες απειλές από τα ακροδεξιά κινήματα. Οι στρατηγικές για την αποτελεσματική προστασία της φυσικής ακεραιότητας των ατόμων έναντι των διεθνών παραγόντων πρέπει να αναθεωρηθούν. Η σημασία του προληπτικού έργου υπογραμμίστηκε από τους συμμετέχοντες, οι οποίοι τονίζουν την αναγκαιότητα συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης προκειμένου για την προστασία των υπερασπιστών και την αντίδραση σε αρνητικές εξελίξεις σε πρώιμο στάδιο. Η παροχή θεωρήσεων και καταφυγίου παραμένει σημαντική για τους υπερασπιστές σε υψηλό κίνδυνο σε ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη. Η πίεση από τους διεθνείς φορείς μέσω άμεσων κλήσεων και συναντήσεων με τις κρατικές αρχές, οι επισκέψεις χωρών και οι δημόσιες τοποθετήσεις σε περιπτώσεις καταγεγραμμένων απειλών κατά της προσωπικής ασφάλειας,  θεωρούνται σημαντικές πρωτοβουλίες που μπορούν να επιφέρουν αποτελέσματα στην κατάσταση και να βοηθήσουν να επέλθει τέλος σε πιθανές υποθέσεις βίας.

52. Παράλληλα με τα ζητήματα ασφάλειας, οι συμμετέχοντες συμφωνούν στη σημασία της αναφοράς της ευημερίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπό πίεση. Αυτό περιλαμβάνει ιδίως την πνευματική τους υγεία και φροντίδα προκειμένου για την πρόληψη της  απομόνωσης και τη διαχείριση άλλων σχετικών με το άγχος συνεπειών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ταλαιπωρία ενός υπερασπιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εξάντληση και εγκατάλειψη από την οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα ή το κίνημα εν γένει. Οι συμμετέχοντες τονίζουν ότι αυτό πρέπει να αποτελεί όχι μόνο μέρος της στατηγικής και της ευθύνης διαχείρισης της οργάνωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθ’ εαυτής, αλλά ακόμη  κεντρικό τομέα χρηματοδότησης για χορηγούς. Προτείνεται τα τωρινά και μελλοντικά όργανα οικονομικής βοήθειας προς τις οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως και κάθε άλλο χρηματοδοτικό πρόγραμμα να πρέπει να επιτρέπει η χρηματοδότηση στους δικαιούχους να περιλαμβάνει στρατηγικές για τη διασφάλιση της ευημερίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των σχετικών δαπανών.

53. Περαιτέρω, οι Εθνικές Επιτροπές Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δύνανται να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην υποστήριξη των υπερασοιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στη δημοσιοποίηση των ανησυχιών τους σε τοπικό επίπεδο. Σύμφωνα με τις διεθνείς αρχές που διέπουν τη δράση τους, οι  Εθνικές Επιτροπές Δικαιωμάτων του Ανθρώπου πρέπει να ασκούν το έργο τους ανεξάρτητα από πολιτικές σκέψεις και να λειτουργούν αποτελεσματικά για την προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αρχής της νομιμότητας[19]. Οι Εθνικές Επιτροπές Δικαιωμάτων του Ανθρώπου θεωρούνται ως έχοντες ρόλο γεφυροποιού[20] ανάμεσα στα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του εθνικού σκηνικού. Η εξειδίκευσή τους και οι στενές επαφές τους με τοπικούς παράγοντες τους να ανταποκρίνονται άμεσα στις εξελίξεις επί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε εθνικό επίπεδο και να συνεργάζονται με τις κυβερνητικές αρχές, την κοινωνία των πολιτών και τις διεθνείς οργανώσεις.

54. Η Σύσταση της Επιτροπής των Υπουργών (2018)11[21] αναγνωρίζει ότι οι Εθνικές Επιτροπές Δικαιωμάτων του Ανθρώπου προστατεύουν το χώρο της κοινωνίας των πολιτών μέσω του συντονισμού, της διερεύνησης, της αναφοράς και της διαχείρισης των παραπόνων. Οι συμμετέχοντες αναφέρουν ότι η αφοσίωση των Εθνικών Επιτροπών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σε ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη έχει οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα στην υποστήριξη των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την προστασία του χώρου της κοινωνίας των πολιτών και παρουσιάζουν έναν αριθμό σχετικών παραδειγμάτων[22]. Επιπλέον, διάφορες πρωτοβουλίες έχουν υποδείξει πόσο η αφοσίωση των Εθνικών Επιτροπών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σε εθνικό επίπεδο θα μπορούσε να προωθήσει περαιτέρω και να  προστατεύσει τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως και να διασφαλίσει την προσήλωση στις δημοκρατικές αρχές, λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά πολιτικά περιβάλλοντα ανάμεσα στα κράτη του Συμβουλίου της Ευρώπης[23]. Η τάση προς αποσταθεροποίηση των δημοκρατικών θεσμών, ωστόσο, έχει θέσει σημαντικές δοκιμασίες στις Εθνικές Επιτροπές Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καθεαυτές. Ενδέχεται να απειλούνται από το κράτος αναφορικά με την αποστολή, τη χρηματοδότηση ή την ανεξαρτησία τους είτε ακόμα μέσω εκστρατειών σπίλωσης, παρεμπόδισης ή φυσικών απειλών. Στο πλαίσιο αυτό, οι εν λόγω οργανισμοί χρειάζονται επίσης την υποστήριξη των θεσμικών φορέων και της κοινωνίας των πολιτών.

55. Οι συμμετέχοντες συμφωνούν ότι η συνεργαασία ανάμεσα σε διάφορους μηχανισμούς και παράγοντες είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση ουσιαστικής υποστήριξης στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μέσω της εμπέδωσης της διαθέσιμης βοήθειας και της αξιοποίησης των δυνάμεων καθενός παράγοντα, η συνεργασία υπηρετεί την αντιμετώπιση και την αποτροπή των περιορισμών έναντι των υπερασπιστών, ενδυναμώνει τους περιφερειακούς μηχανισμούς και ενισχύει τη δημόσια ευαισθητοποίηση και εκτίμηση του  έργου των υπερασπιστών στην πορώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προς όφελος του συνόλου.

4 Εξελισσόμενο Ψηφιακό Περιβάλλον: Προκλήσεις και Ευκαιρίες για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

56. Η τεχνολογία έχει καταστεί αναπόσπαστο κομμάτι του έργου της κοινωνίας των πολιτών. Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κάνουν χρήση του Διαδικτύου και των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης προκειμένου να πραγματοποιήσουν και να διευρύνουν το μεγαλύτερο μέρος του έργου τους σήμερα, να δημοσιοποιούν πληροφορίες και προειδοποιήσεις και να διατηρούν επαφή με τους υπερασπιστές σε όλο τον κόσμο. Τα τεχνολογικά εργαλεία  όπως η τηλεσκόπηση, η ανάλυση δεδομένων και η ολοένα αναπτυσσόμενη τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διενέργεια ερευνών. Συγχρόνως, οι υπερασπιστές, από κοινού με τους ειδικούς, συμφωνούν ότι η τεχνολογία έχει αναχθεί σε ισχυρό όπλο για την καταστολή και τον εκφοβισμό.

57. Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιμετωπίζουν ένα φάσμα νέων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σχετικά με την τεχνολογία. Υφίστανται έντονες ανησυχίες σχετικά με τις απειλές που οι υποκλοπές των επικοινωνιών, η παρακολούθηση, η τεχνητή νοημοσύνη και άλλες χρήσεις της τεχνολογίας δύνανται να θέσουν στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το έργο τους. Σημειώνεται ότι οι υπερασπιστές αντιμετωπίζουν τις ίδιες απειλές όπως οι ιδιωτικές εταιρείες και οι κυβερνήσεις. Ωστόσο, στερούνται των πηγών προκειμένου να τις αποτρέψουν και να ανταπαντήσουν αναλόγως.

58. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων γίνονται ολοένα και συχνότερα στόχοι ψηφιακής παρακολούθησης και επιθέσεων, για το σκοπό της παρείσφρησης, της παρσκολούθησης και του εκφοβισμού. Κρατικοί και μη κρατικοί παράγοντες χρησιμοποιούν την ψηφιακή παρακολούθηση για μία σειρά λόγων: για να παρακολουθούν και να μαθαίνουν για τους σχεδιασμούς των υπερασπιστών και τις επικείμενες εκστρατείες, να βρίσκουν ενοχοποιητικές ή προσωπικές πληροφορίες για να τους εκβιάσουν, ενοχοποιήσουν ή να καταστρέψουν τη φήμη τους και να μαθαίνουν για το δίκτυο υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο οποίο δραστηριοποιούνται, περιλαμβανομένης της διασταύρωσης πηγών στο πλαίσιο μίας χώρας ή συναδέλφων και συνεργατών. Η ψηφιακή παρακολούθηση μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθεί για την αντιποίηση της ταυτότητας ενός υπερασπιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

59. Κρατικοί και μη κρατικοί φορείς μπορούν να συλλέγουν τέτοια πληροφόρηση ή να αναλαμβάνουν τέτοια δραστηριότητα με την ανάκτηση πρόσβασης στην ηλεκτρονική διεύθυνση ή στους λογαριασμούς στα κοινωνικά δίκτυα ή σε προσωπικές συσκευές, όπως τηλέφωνα και υπολογιστές ενός υπερασπιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μπορούν ακόμη να παρακολουθούν τα ηλεκτρονικά δίκτυα (π.χ. ομάδες του Facebook groups ή chatrooms) και να συλλέγουν πληροφορίες μέσω της «παραδοσιακής» μεθόδου κατασκοπείας.

60. Το ψάρεμα / phishing έχει καταγραφεί ως μία από τις πιο κοινές μορφές επιθέσεων. Συνίσταται στην επαναδημιουργία οικείων σελίδων εισαγωγής ή αποστολής μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου εμφανιζόμενα ως προερχόμενα από διακεκριμένες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ή εταίρους με σκοπό να ωθήσουν τα άτομα να αποκαλύψουν προσωπικές πληροφορίες. Άλλη μορφή ψηφιακής απειλής αποτελεί το κατασκοπευτικό λογισμικό, το οποίο επιτρέπει τη μυστική καταγραφή πληκτρολογήσεων, αρχείων εικόνων από την επιφάνεια εργασίας, καταγραφή του μικροφώνου, της κάμερας ή των κλήσεων μέσω Skypeκαι των συνομιλιών, καθώς και την κλοπή φακέλων και συνδέσεων από το πρόγραμμα περιήγησης.

 61. Οι ειδικοί υποδεικνύουν ότι η ψηφιακή απάτη συνιστά ακόμη μία πρόκληση στο έργο των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που μπορεί να σχεδιαστεί για τη φίμωση και τον εκφοβισμό. Οι μέθοδοι δημοσιοποίησης – και χειραγώγησης – των ειδήσεων και της ενημέρωσης έχουν αλλάξει, το πρόσφορο περιβάλλον για το έργο επί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπονομεύεται.

62. Οι συμμετέχοντες υποδεικνύουν έναν αριθμό αληθινών υποθέσεων στις οποίες τα εργαλεία αυτά χρησιμοποιήθηκαν εναντίον των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ένα παράδειγμα είναι η ψευδής Μη Κυβερνητική Οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, «Voiceless Victims», παρουσιαζόμενη ότι εργάζεται για τα δικαιώματα των εργαζομένων στο Κατάρ. Σχεδιάστηκε για να παρασύρει ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων εργαζόμενους σε περιβάλλοντα υψηλού κινδύνου να αποκαλύψουν ευαίσθητες πληροφορίες ενώ έδρευε στη Γαλλία[24]. Στην περίπτωση της «Operation Kingphish», η Διεθνής Αμνηστία  αποκάλυψε μία εκστρατεία ηλεκτρονικών επιθέσεων σχεδιασμένη για την υποκλοπή διαπιστευτηρίων και για την κατασκοπεία της δραστηριότητας πολυάριθμων δημοσιογράφων, υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συνδικαλιστικών οργανώσεων και ακτιβιστών εργασιακών δικαιωμάτων, πολλοί από τους οποίους εμπλέκονταν στο ζήτημα των δικαιωμάτων των μεταναστών στο Κατάρ και το Νεπάλ[25]. Ψευδείς λογαριασμοί και ακατέργαστο λογισμικό έχουν επίσης στοχοποιήσει αντιφρονούντες στο Αζερμπαϊτζάν[26]. Οι ευρύτατες υποκλοπές υπό κυβερνητική καθοδήγηση αναφέρονται από ακτιβιστές και διαδηλωτές στο Twitter[27]. 

63. Σημειώνεται ότι στην Ευρώπη φιλοξενείται ένας μεγάλος αριθμός εταιρειών που παράγουν και πωλούν τεχνολογίες παρακολούθησης σε όλο τον κόσμο. Οι ειδικοί τονίζουν ότι οι εταιρείες τεχνολογίας υπέχουν περιορισμένη έως καθόλου ευθύνη για τα προϊόντα που πωλούν και ότι η εφαρμογή αποτελεσματικής  νομοθεσίας ρυθμίζουσας τον τομέα της εποπτικής θα βοηθούσε στον περιορισμό της βλάβης. Ορισμένοι κανόνες έχουν εισαχθεί πρόσφατα, ιδίως σχετικά με την εξαγωγή τέτοιων υλικών, αλλά κάθε άλλο παρά αποτελεσματικοί έχουν αποδειχθεί. Ο έλεγχος των εξαγωγών του εποπτικού εξοπλισμού σε κάποιες χώρες είναι επείγουσας σημασίας. Όπως με τα όπλα, οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι δεν πρέπει να πωλούνται σε χώρες που καταστρατηγούν.

64. Συγχρόνως, οι ειδικοί συμφωνούν ότι η τεχνολογία προσφέρει μία ποικιλία ισχυρών και καινοτόμων εργαλείων για την προώθηση του έργου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων προκειμένου να καταγράφουν και να εκθέτουν κάθε εκμετάλλευση, όπως και να ενισχύουν την προσωπική τους προστασία και αποτελεσματικότητα. Ένας αριθμός των εν λόγω επιλογών είναι υπό συζήτηση.

65. Αναφορικά με την καταγραφή των παραβιάσεων, οι ειδικοί παραπέμπουν στη χρήση των ερευνών ανοικτής πηγής προκειμένου να γίνει χρήση του υψηλού επιπέδου πληροφόρησης που υπάρχει ηλεκτρονικά. Τηλεσκόπηση, μέσω δορυφορικής φωτογράφισης και drones, μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα επωφελής για τις έρευνες, ιδίως όταν η φυσική πρόσβαση απαγορεύεται. Η ανάλυση δεδομένων εξυπηρετεί στην επίδειξη patterns, scope και τάσεων που κρύβονται από τους αριθμούς. Υπενθυμίζεται, ωστόσο, ότι τα τεχνολογικά εργαλεία είναι καλύτερα όταν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με την επιτόπια έρευνα και άλλες παραδοσιακές μεθόδους. Εξαιτίας των κινδύνων που ανακύπτουν από τις υπάρχουσες τεχνολογίες, θα πρέπει να συνυπολογίζονται επιπτώσεις ηθικές, νομικές και στην ασφάλεια.

66. Τα τελευταία χρόνια έχει διευρυνθεί η ανάπτυξη των μηχανισμών υποστήριξης των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην προστασία από την ψηφιακή ασφάλεια και ηλεκτρονική ιδιωτικότητά τους. Αυτοί περιλαμβάνουν για παράδειγμα, εργαλεία που  ανιχνεύουν την εποπτεία κατασκοπευτικού λογισμικού στους υπολογιστές, μερικοί από τους οποίους χρησιμοποιούνται από ή κάτω από τις οδηγίες των κυβερνήσεων για την παρακολούθηση των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών. Οι ειδικοί τονίζουν ότι δεν υπάρχει κάποιος οικουμενικός κατάλογος βημάτων για τη μάχη ενάντια στους ψηφιακούς κινδύνους. Ωστόσο, ένας αριθμός από απλά εργαλεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόληψη ή τον περιορισμό των εν λόγω επίθεσης. Σχετικά με την ψηφιακή ανίχνευση και κατάχρηση, οι ειδικοί συνιστούν τη χρήση απλών εργαλείων για την ψηφιακή αρχειοθέτηση και επαλήθευση πληροφοριών. Αυτά περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων: τη χρήση ερευνών ανάστροφης εικόνας προκειμένου για την ανακάλυψη του εάν μία εικόνα έχει αναρτηθεί ηλεκτρονικά σε προγενέστερο χρόνο ή εάν άλλοι παράγοντες χρησιμοποιούν τις εικόνες του υπερασπιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή τις πωλούν αλλού (π.χ. όπως στην περίπτωση των ιστοσελίδων phishing ή παραπληροφόρησης). Η εγκληματολογική μέθοδος Light Photo[28] έχει αποδειχθεί χρήσιμη για την ανάλυση της εικόνας. Το ιστορικό στο διαδίκτυο[29] αποτελεί ένα ακόμα εργαλείο που οι υπερασπιστές μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να διασφαλίσουν ότι η αναφερόμενη διεύθυνση URL δεν αλλάζει όταν δημοσιεύεται ένα κείμενο. Η σημασία της δημιουργίας αρχείων και ανάκτησής τους έχει υπογραμμιστεί, ιδίως για εκείνους τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εργάζονται σε δύσκολα περιβάλλοντα.

68. Προκειμένου οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να καταγράφουν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σχετικές με την τεχνολογία και να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τα τεχνολογικά εργαλεία θα πρέπει να συμβουλεύονται και να εργάζονται με τους εξειδικευμένους στον τομέα. Οι ειδικοί υποδεικνύουν ότι η βοήθεια των τεχνικών μπορεί να παρασχεθεί για παράδειγμα, μετά από επικοινωνία με την  Security Without Borders[30], την Civilsphere[31], την Aspiration Tech[32] και την Tactical Tech[33]. Σημειώνεται ότι η Ford Foundation Center for Social Justice, ιδίως μέσω του προγράμματος Ford Mozilla Open Web Fellows programme, χρηματοδοτεί ειδικούς τεχνολογίας δημόσιου βεληνεκούς μέσω υποτροφιών και επιζητά ενεργά τη φιλοξενία των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών[34].

69. Αναφορικά με τη χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, το επιτακτικό ερώτημα παραμένει με ποιον τρόπο θα πολλαπλασιαστούν τα οφέλη τους για την κοινωνία και τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παράλληλα να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανές επιβλαβείς συνέπειές τους στο έργο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Διάφοροι εταίροι έχουν εκκινήσει μελέτες στον τρόπο ανταπόκρισης στις προκλήσεις των ψηφιακών και εμφανιζόμενων τεχνολογιών, τις συνέπειες συγκεκριμένων συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, όπως και τις πιθανές ευκαιρίες για την προστασία και προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι ανησυχίες παραμένουν ως προς την έλλειψη διαφάνειας, λογοδοσίας και εγγυήσεων προστασίας των δικαιωμάτων όταν χρησιμοποιούνται τα συστήματα τεχνητής νοημοσυνης. Η εφαρμογή και ο αντίκτυπος της τεχνητής νοημοσύνης σε πολλούς τομείς, περιλαμβανομένης της αστυνόμευσης και της ποινικής δικαιοσύνης, πρέπει να αντιμετωπιστεί από την κοινότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με έρευνα και προάσπιση στραμμένες προς τις αρχές που υπεραμύνονται της αρχής της νομιμότητας στα αυτοματοποιημένα συστήματα, ιδίως τώρα όπως τα συστήματα αναπτύσσονται και αξιοποιούνται.

70. Η Επίτροπος εκφράζει την πρόθεσή της να επικεντρωθεί στην τεχνητή νοημοσύνη κατά τη διάρκεια της θητείας της, με σκοπό να ανασύρει καίρια ζητήματα στην επιφάνεια και να διασφαλίσει ότι τα συμβαλλόμενα κράτη και ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος φέρει ευθύνη για το σχεδιασμό της τεχνητής νοημοσύνης, σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αναπτύσσονται πρότυπα που περιορίζουν την καταστρατήγηση των νέων εργαλείων της τεχνητής νοημοσύνης εναντίον των δικαιωμάτων των πολιτών. Παραμένει να διαπιστωθεί εάν οι υπάρχοντες μηχανισμοί παρακολούθησης και λογοδοσίας και οι δυνατότητες επανόρθωσης θα αποδειχθούν κατάλληλοι για την αντιμετώπιση των πιθανών κινδύνων της τεχνητής νοημοσύνης και ιδίως, όσον αφορά στο έργο των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Συμπεράσματα και Προτάσεις

71. Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακτιβιστές, δημοσιογράφοι, δικηγόροι και άλλοι παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών καθώς και τα μέλη της οικογένειάς τους εξακολουθούν να υποβάλλονται σε επιθέσεις, βία, εκφοβισμό, δικαστική παρενόχληση και άλλες μορφές αντιποίνων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

72. Επιπλέον, εμφανίζονται επιβλαβείς/καταστροφικές τάσεις σε αυξανόμενο αριθμό ευρωπαϊκών κρατών που παρεμποδίζουν το έργο της ανεξάρτητης κοινωνίας των πολιτών. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών υφίστανται και λειτουργούν εντός ρυθμιστικών πλαισίων, καθορίζοντας δικαιώματα όπως και ευθύνες. Ωστόσο, ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη τείνουν να απεικονίζουν τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ότι ενεργούν για τα δικά τους συμφέροντα και για τη δική τους αντζέντα, εκτός πλαισίου νόμιμου ελέγχου. Οι απεικονίσεις αυτές, οι οποίες επιχειρούν να αμφισβητήσουν την νομιμότητα της εσωτερικής λειτουργίας, των πηγών και των δραστηριοτήτων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

73. Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επεσήμαναν ότι καθίσταται όλο και πιο πιθανό, οι κυβερνήσεις να αγνοούν τις δικές τους υποχρεώσεις σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, που καθορίζονται από διεθνείς και ευρωπαϊκούς μηχανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου και του Συμβουλίου της Ευρώπης, χωρίς να λαμβάνουν δεόντως υπόψη  τις πιθανές συνέπειες.

Ο Επίτροπος σημειώνει ότι αυτό αποτελεί ένα ακόμη εμπόδιο ως προς  την εγγύηση ενός ασφαλούς και βοηθητικού περιβάλλοντος για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πρέπει να αντιμετωπιστεί επειγόντως σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

74. Ταυτόχρονα, οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι, παρά τις προσπάθειες των κυβερνήσεων να επηρεάσουν την κοινή γνώμη σε κάποιο θέμα, σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, υπάρχει ένα νέο κύμα κινητοποίησης σε επίπεδο βάσης.

Η Επίτροπος ενθαρρύνεται από τον αυξανόμενο αριθμό πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των νέων  ανθρώπων, των εκπαιδευτικών, των δικαστών, των τοπικών αρχών και των πολιτικών που υιοθετούν μια σταθερή στάση για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

75. Τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης θα πρέπει να επαναδεσμευθούν  στα πρότυπα που συμφώνησαν πριν από πολλά χρόνια και να εξασφαλίσουν ένα πολιτικό, νομικό και δημόσιο περιβάλλον όπου οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορούν να εργαστούν ελεύθερα και με ασφάλεια.

Οι καθολικές προδιαγραφές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να αξιολογούνται και να υποστηρίζονται από όλους τους ενδιαφερόμενους. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό εν όψει των ανησυχητικών εξελίξεων σε πολλά κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, που τείνουν να υπονομεύουν την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών κανόνων.

Συστάσεις προς τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης

Τα κράτη φέρουν την πρωταρχική ευθύνη  της προστασίας των υπερασπιστών  των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημιουργίας ενός περιβάλλοντος που να ευνοεί  την εργασία τους. Ο Επίτροπος καλεί όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης να προασπίσουν τις δεσμεύσεις  τους αυτές με καλή πίστη. Πρώτα απ 'όλα, τα κράτη πρέπει να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές περιβάλλον για το έργο των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που να επιτρέπει σε άτομα, ομάδες και ενώσεις να διεξάγουν δραστηριότητες για την προαγωγή και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, χωρίς ανασφάλεια και εμπόδια. Αυτό περιλαμβάνει, χωρίς περιορισμό, τις ακόλουθες ενέργειες και γενικές αρχές:

1. Διασφάλιση της ασφάλειας και της ελευθερίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων:

Α) Εκπλήρωση  με καλή πίστη της υποχρέωση προστασίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που βρίσκονται σε κίνδυνο. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να καθιερωθούν, όπου ενδείκνυται, με τη συμμετοχή των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,  εθνικές δομές για τα ανθρώπινα δικαιώματα και, σε συνεργασία με τους φορείς επιβολής του νόμου, έναν πλήρως λειτουργικό μηχανισμό ταχείας αντίδρασης ή ένα πρόγραμμα προστασίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Β). Καταπολέμηση της ατιμωρησίας μέσω μιας σειράς συγκεκριμένων μέτρων, συμπεριλαμβανομένων: της θέσπισης νόμων, πολιτικών και σχεδίων δράσης, καθώς και τη λήψη πρακτικών μέτρων με στόχο την πρόληψη και την αντιμετώπιση θεσμοθετημένων πρακτικών από τις κρατικές αρχές, οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε ατιμωρησία.

Γ). Υιοθέτηση  πολιτική μηδενικής ανοχής στις απειλές, στις σωματικές επιθέσεις ή στην παρενόχληση, που στρέφονται κατά των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό περιλαμβάνει τη διεξαγωγή αποτελεσματικών και ταχέων ερευνών για τέτοια περιστατικά και τη δίωξη και τιμωρία των υπευθύνων, ανεξάρτητα από το κύρος τους.

Δ). Παροχή στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεσματικών  μέσων προσφυγής και αποζημιώσεων σε περιπτώσεις παραβίασης των δικαιωμάτων τους.

Ε). Αποχή άσκησης ποινικών κατηγοριών, εκκίνησης αστικών διαδικασιών ή άσκησης διοικητικών μέτρων εναντίον υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, που είναι έχουν ως κίνητρο ή χρησιμοποιούνται για να παρεμποδίσουν τη νόμιμη δραστηριότητά τους στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ·

Στ). Άμεση αποφυλάκιση των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την κράτηση, αθώωση και απαλλαγή τους από τις κατηγορίες που ασκήθηκαν στο πλαίσιο του έργου τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ειρηνική άσκηση των δικαιωμάτων τους.

2. Εξασφάλιση ενός ευνοϊκού πολιτικού, νομικού και δημόσιου περιβάλλοντος για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων:

Α). Ρητή αναγνώριση της σημασίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και έκφραση μέσω λόγων και δράσεων της στήριξης, της ουσιαστικής συμβολής τους στην προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, μεταξύ άλλων, με την ευαισθητοποίηση του κοινού για τον ρόλο που διαδραματίζουν στην κοινωνία;

Β). Αποφυγή χρήσης προκλητικής ρητορικής που στιγματίζει και απονομιμοποιεί τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το έργο τους.

Γ) Προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στα ισχύοντα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων αποφάσεων, δηλώσεων, ψηφισμάτων και συστάσεων των αρμόδιων οργάνων του Συμβουλίου της Ευρώπης και άλλων διεθνών θεσμικών οργάνων και φορέων παρακολούθησης.

Δ) Υιοθέτηση, όπου είναι αναγκαίο και σκόπιμο, νόμων και εθνικών σχεδίων δράσης, που αποσκοπούν στη διασφάλιση ενός ασφαλούς και ευνοϊκού περιβάλλοντος για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, με εγγύηση της πλήρους άσκησης των δικαιωμάτων τους ·

Ε) Διεξαγωγή εκτιμήσεων αντικτύπου πριν από την εισαγωγή οποιασδήποτε κανονιστικής πρωτοβουλίας που επηρεάζει την ύπαρξη και λειτουργία οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

ΣΤ) Κατάργηση ή τροποποίηση οποιαδήποτε νομοθεσίας που παρεμποδίζει τα δικαιώματα των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι, της έκφρασης και της ειρηνικής συνάθροισης, και της ικανότητας τους να διεκπεραιώνουν το νόμιμο έργο τους. Σε αυτό το πλαίσιο, αποφυγή  των υπερβολικά ευρέων ορισμών  στους νόμους για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την υποκίνηση της, καθώς και σε εκείνους τους νόμους που ρυθμίζουν τη διαφάνεια, τις εκλογές και τις δραστηριότητες  άσκησης παρασκηνιακής πολιτικής πίεσης

Ζ) Διασφάλιση ότι οι κανονισμοί που διέπουν την πρόσβαση στο επάγγελμα του νομικού και οι πειθαρχικές κυρώσεις σε αυτό το πλαίσιο  βασίζονται σε αντικειμενικά κριτήρια και διαφανείς διαδικασίες που αποτρέπουν την αυθαίρετη κατάχρηση των μέτρων αυτών, δηλαδή να σιωπούν τους ανεξάρτητους ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η). Ενίσχυση των εθνικών δομών για τα ανθρώπινα δικαιώματα ώστε να μπορούν να εκτελούν τις εντολές τους αποτελεσματικά και ανεξάρτητα, συμπεριλαμβάνοντας στην προστασία και προώθηση των δραστηριοτήτων των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και  οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Θ).Ιδιαίτερη προσοχή στη διασφάλιση ενός ασφαλούς και ευνοϊκού περιβάλλοντος για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αντιμετωπίζουν περιθωριοποίηση, αποκλεισμό και άλλες μορφές διακρίσεων, μεταξύ άλλων λόγω εθνικότητας-ιθαγένειας, μεταναστευτικού καθεστώτος, εθνικότητας, γενετικού φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, φύλου, χαρακτηριστικών του φύλου,  φύλου (με την έννοια του αυτοπροσδιορισμού), ταυτότητας  φύλου, έκφρασης φύλου , αναπηρίας ή άλλων λόγων, στην πολιτική και στα εθνικά σχέδια δράσης ·

Ι). Αναγνώριση του κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν οι  γυναίκες-υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων  και των δικαιωμάτων των γυναικών. Στο πλαίσιο αυτό,  ανάληψη ενεργούς στάσης και αποφασιστικών μέτρων για την καταπολέμηση της βίας, της ανισότητας, των στερεοτύπων που βασίζονται στο φύλο και άλλων μορφών διακρίσεων κατά των υπερασπιστών των γυναικών · ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στη σχετική νομοθεσία και στα εθνικά σχέδια δράσης ·

Κ). Αποφυγή λήψης μέτρων που τιμωρούν, στιγματίζουν ή θέτουν σε μειονεκτική θέση άτομα και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που παρέχουν ανθρωπιστική βοήθεια και υπερασπίζονται τα δικαιώματα  των προσφύγων, των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών επί της ξηράς και της θάλασσας και αποκατάσταση ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος που να είναι πρόσφορο για το έργο τους .

Λ) Συνεργασία με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που διεξάγουν επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα για να περιφρουρήσουν τη ζωή και την αξιοπρέπεια των μεταναστών, μεταξύ άλλων, παρέχοντας βοήθεια και συντονισμό, διευκολύνοντας την άμεση ανάθεση χώρου ασφάλειας και επιτρέποντας την ταχεία αποβίβαση των διασωθέντων μεταναστών ·

3. Εξασφάλιση της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι, της έκφρασης και της ειρηνικής συνάθροισης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών καθώς και το δικαίωμά συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στις δημόσιες υποθέσεις:

Α). Διατήρηση του τεκμηρίου νομιμότητας των δραστηριοτήτων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών ,ελλείψει αντίθετων αποδεικτικών στοιχείων, και διασφάλιση ότι οποιαδήποτε παρέμβαση, συμπεριλαμβανομένης της υποβολής αναφορών των προϋποθέσεων ή των περιορισμών, προβλέπεται από το νόμο, διέπεται από αντικειμενικά κριτήρια και πρέπει να εξυπηρετεί έναν νόμιμο σκοπό που να εναρμονίζεται με τα πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να συμμορφώνεται με την αρχή της αναλογικότητας, ‘ώστε η άσκησή τους μπορεί να υποβληθεί σε δικαστικό έλεγχο.

Β) Χορήγηση κεφαλαίων με τρόπο που δεν εισάγει διακρίσεις και διασφαλίζει την ελευθερία των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών να ζητούν και να λαμβάνουν κεφάλαια όχι μόνο από δημόσιους φορείς στο δικό τους κράτος, αλλά και από θεσμικούς ή μεμονωμένους χορηγούς, είτε στο κράτος τους είτε στο εξωτερικό, προκειμένου να εκτελούν αποτελεσματικά τα  καθήκοντά τους που προβλέπονται από το νόμο.

Γ). Εφαρμογή κυρώσεων ως έσχατο μέτρο και μόνο σε περιπτώσεις όπου οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν διαπράξει σοβαρές παραβάσεις. Είναι σημαντικό να τηρείται η αρχή της αναλογικότητας τόσο κατά τη διαμόρφωση όσο και την επιβολή κυρώσεων για τη μη συμμόρφωση με μια συγκεκριμένη προϋπόθεση. Επιπλέον, πρέπει πάντα να υπάρχει σαφής νομική βάση για τις  οποιεσδήποτε κυρώσεις που επιβάλλονται σε μια συγκεκριμένη περίπτωση.

Δ). Διασφάλιση του δικαιώματος συμμετοχής των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις δημόσιες υποθέσεις και  διασφάλιση ότι το εν λόγω δικαίωμα δεν περιορίζεται μέσω διατάξεων που επιτρέπουν την αυθαίρετη ερμηνεία, όπως οι «πολιτικές» ή «ανεπιθύμητες» δραστηριότητες, οι κανονισμοί « άσκησης παρασκηνιακής πολιτικής πίεσης» ή η «ξένη επιρροή» .

Ε) .Διαφοροποίηση ανάμεσα  στις συνήθεις δραστηριότητες υπεράσπισης από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται για την προαγωγή και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και τις ομάδες άσκησης παρασκηνιακής πολιτικής πίεσης που αποζημιώνονται γι’ αυτή την άσκηση πολιτικής πίεσης εκ μέρους των συμφερόντων του ιδιωτικού τομέα

Στ). Διευκόλυνση της συμμετοχής των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην αποτελεσματική και προσανατολισμένη στα αποτελέσματα συμμετοχή στις διαδικασίες διαβούλευσης και λήψης αποφάσεων που βασίζονται σε σαφή, προβλέψιμα και προσβάσιμα νομοθετικά πλαίσια, προκειμένου να εκπληρώσουν τον ρόλο τους ως «προστάτες» στις δημοκρατικές κοινωνίες.

4. Εξασφάλιση  του πλήρους σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο των τεχνολογικών αλλαγών:

Α). Καθώς η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη διαδραματίζουν έναν ολοένα και αυξανόμενο ρόλο στη ζωή μας, θεσπίζουν κανονισμούς που διασφαλίζουν, ότι αυτές οι αλλαγές ενισχύουν το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν χρησιμοποιούνται ως μέσο σιωπής των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινωνίας των πολιτών.

Β). Διαβεβαίωση ότι οι κρατικές αρχές και ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος φέρει την πρωταρχική ευθύνη για το σχεδιασμό και την  εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης, τηρούν τα πρότυπα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Γ). Εξασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετικά με τους αλγόριθμους, προκειμένου να κατανοηθεί το πώς  χρησιμοποιούνται τα δεδομένα, ώστε να εξασφαλιστεί η λογοδοσία και η ικανότητα αμφισβήτησης αυτών των αποφάσεων με αποτελεσματικούς τρόπους.

Δ). Μεγαλύτερη επένδυση  στις πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης του κοινού και στις πρωτοβουλίες εκπαίδευσης, ώστε να αναπτυχθούν οι ικανότητες όλων των πολιτών να συνδράμουν στις τεχνολογίες που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη και να αποκτήσουν καλύτερη κατανόηση των  επιπτώσεων αυτής της τεχνολογίας στη ζωή μας.

Ε) Εξασφάλιση ότι οι εθνικές δομές ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι εξοπλισμένες για την αντιμετώπιση διαφόρων ειδών διακρίσεων και άλλων καταχρήσεων που απορρέουν από τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.

Το ΔΥΥΑΔ ευχαριστεί την κ. Δανάη Κουτσοπούλου, Δικηγόρο Αθηνών και υποψήφια Δρ στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, η οποία μετέφρασε το μεγαλύτερο μέρος της παρούσας Έκθεσης της Επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς και τις Ναταλία Αθανασούλη, τελειόφοιτη Νομικής Αθηνών και Ηλέκτρα - Λήδα Κούτρα, Δικηγόρο Αθηνών και Συντονίστρια του ΔΥΥΑΔ, για τη μετάφραση μέρους της Έκθεσης. 

Το κείμενο της Έκθεσης, όπως δημοσιεύθηκε στην Αγγλική Γλώσσα, βρίσκεται στην ιστοσελίδα της Επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και είναι διαθέσιμο εδώ: https://rm.coe.int/hr-defenders-in-the-coe-area-current-challenges-and-possible-solutions/168093aabf

---

[1] Δήλωση που έκανε η κ. Tarja Halonen, 11^η Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Φινλανδιας 2000-2012, κατά τη διάρκεια της ομιλίας καλωσορίσματος των συμμετεχόντων στις 13 Δεκεμβρίου 2018.

[2] Δήλωση της Επιτροπής Υπουργών σχετικά με τη δράση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη βελτίωση της προστασίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της προώθησης των δραστηριοτήτων τους, διαθέσιμη εδώ: https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Defenders/DeclarationHRDCoECommitteeMinisters.pdf

[3] Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Επιτρόπου  που έχει αφιερωθεί στους Υπερασπιστές Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, διαθέσιμη εδώ: https://www.coe.int/en/web/commissioner/human-rights-defenders

[4] https://www.ohchr.org/en/issues/srhrdefenders/pages/declaration.aspx (1998)

[5] http://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/ (1948)

[6] Βλ. ανωτέρω, σημείωση 2

[7] Η παρούσα αναφορά συνοψίζει τις πληροφορίες που παρουσιάσθηκαν από τους συμμετέχοντες στις 13 και 14 Δεκεμβρίου 2018 στη διάρκεια της στρογγυλής τράπεζας και αναγκαστικά δε λαμβάνει υπόψη μεταγενέστερες εξελίξεις. Οι περιγραφόμενες πρακτικές σε ορισμένα συμβαλλόμενα κράτη ενδέχεται να είναι αντιπροσωπευτικές των ευρύτερων τάσεων όπως παρίστανται σε άλλα τμήματα της δικαιοδοσίας του Συμβουλίου της Ευρώπης.

[8] Για περισσότερες πληροφορίες, ίδε την Αναοφρά του Ειδικού Εισηγητή των Ηνωμένων Εθνών για την προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών παράλληλα με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, Fionnuala Ní Aoláin, αναφορικά με το ρόλο των μέσων στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και του βίαιου εξτρεμισμού πάνω στον περιορισμό του κοινωνικού χώρου και της παραβίασης των δικαιωμάτων των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών και των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, A/HRC/40/52, 18 Φεβρουαρίου 2019.

[9] Για περισότερες πληροφορίες, ίδε την Αναφορά του Ειδικού Εισηγητή των Ηνωμένων Εθνών για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Michel Forst, για την κατάσταση των υπερασπιστών των δικαιωμάτων των γυναικών, A/HRC/40/60, 10 Ιανουαρίου 2019; Επίσης ίδε την Αναφορά στρογγυλής τραπέζης με τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων δραστηριοποιούμενους στα δικαιώματα των γυναικών και την έμφυλη ισότητα στην Ευρώπη από το Γραφείο του Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης (Βίλνιους, 6 - 7 Ιουλίου 2015)

[10] Για περαιτέρω πληροφορίες, ίδε την Αναφορά της Επιτροπής της Βενετίας σχετικά με την ίδρυση ενώσεων, CDL(2019)011, της 18 Μαρτίου 2019.

[11] Έγγραφο υπ’ αριθμ. 14206, Απάντηση σε Αναφορά, της 23 Νοεμβρίου 2016, § 4.

[12] Το Δικαστήριο υπενθύμισε τις αρχές στην απόφασή του GRA Stiftung gegen Rassismus und Antisemitismus κατά Ελβετίας, προσφυγή υπ’ αριθμ. 18597/13, § 57, της 9 Ιανουαρίου 2018.

[13] ΕΔΔΑ, Gongadze κατά Ουκρανίας, προσφυγή υπ’ αριθμ. 34056/02, ΕΔΔΑ 2005-X.

[14] ΕΔΔΑ, Aliyev κατά Αζερμπαϊτζάν, προσφυγή υπ’ αριθμ. 68762/14 και 71200/14, της 20 Σεπτεμβρίου 2018.

[15] Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επικαλείται παραβίαση εκ μέρους της Ουγγαρίας σχετικά με τη νομοθεσία περί των μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, της 4 Οκτωβρίου 2017

[16] Μετανάστευση και Άσυλο: η Επιτροπή λαμβάνει περαιτέρω μέτρα εναντίον της Ουγγαρίας με τη διαδικασία λόγω παραβάσεως, της 19 Ιουλίου 2018.

[17] Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 19 Απριλίου 2018.

[18] Αυτές είναι οι εξής: Front Line Defenders, Reporters without Borders, FIDH, OMCT, ESCR-NET, ILGA, Urgent Action Fund, Protection International, Peace Brigades International, EMHRF, Forum Asia, και EHAHRDP.

[19] Αρχές σχετικά με το Status των Εθνικών Θεσμών (οι αρχές των Παρισίων), 1993; ίδε επίσης τη Σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής  κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας Αρ.2 (αναθεωρήμένη) σχετικά με τα όργανα ισότητας για την καταπολέμηση του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας σε εθνικό επίπεδο, 2017, τη Σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επί των αρχών των οργανισμών ισότητας, 2018 και τις αρχές της Επιτροπής της Βενετίας σχετικά με την Προστασία και Προώθηση του Θεσμού του Ombudsman (Οι Αρχές της Βενετίας), CDL-AD(2019)005-e, της 18 Μαρτίου 2019.

[20] Ίδε Αναφορά του Ευρωπαϊκού Δικτύου των Εθνικών Επιτροπών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Οι Εθνικές Επιροπές Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ως Υπερασπιστές Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων: Διασφάλιση ενός χώρου Ανρωπίνων Δικαιωμάτων και Δημοκρατίας στην Ευρώπη, 2018.

[21] Σύσταση CM/Rec (2018)11 της Επιτροπής των Υπουργών προς τα κράτη μέλη σχετικά με την ανάγκη ενίσχυσης της προστασίας και προώθησης του χώρου της κοινωνίας των πολιτών στην Ευρώπη, της 28 Νοεμβρίου 2018.

[22] Ίδε ανωτέρω υποσημείωση 20.

[23] Ίδε τις πρωτοβουλίες που καταγράφονται στο Περιφερειακό Πλάνο του Ευρωπαϊκού Δικτύου των Εθνικών Επιτροπών Δικαιωμάτων του Ανθρώπουεπί της Διακήρυξης του Marrakesh σχετικά με την «Διεύρυνση του χώρου της κοινωνίας των πολιτών και προώθηση και προστασία των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με μία ιδιαίτερη έμφαση στις γυναίκες:  Ο ρόλος των εθνικών θεσμών ανθρωπίνων δικαιωμάτων», όπως υιοθετήθηκε από την Παγκόσμια Συμμαχία των Εθνικών Επιτροπών για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου τον Οκτώβριο.

[24] Ίδε:  https://medium.com/amnesty-insights/beyond-fake-news-an-investigation-into-the-murky-world-of-fakecampaigns-f4af8118844b.

[25] Ίδε: https://medium.com/amnesty-insights/operation-kingphish-uncovering-a-campaign-of-cyber-attacks-againstcivil-society-in-qatar-and-aa40c9e08852.

[26] Ίδε: https://www.amnesty.org/en/latest/research/2017/03/False-Friends-Spearphishing-of-Dissidents-in-Azerbaijan/.

[27] Ίδε την Αναφορά της Access Now, Προειδοποίηση: Finfisher αλλάζει τακτική για να συλλάβει την κριτική, 2018.

[28] Ίδε σε: http://fotoforensics.com/.

[29]  Ίδε σε: https://archive.org/web/.

[30] Ίδε σε: https://securitywithoutborders.org/ .

[31]  Ίδε σε: https://www.civilsphereproject.org/.

[32] Ίδε σε: https://aspirationtech.org/training.

[33] Ίδε σε: https://tacticaltech.org/.

[34] Ίδε σε: https://www.fordfoundation.org/.